Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi Rehberi
TSSÖDYP, Savunma Sanayii Başkanlığı çatısı altında faaliyet göstermektedir.
© Fikri mülkiyet hakları T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığına aittir. Kaynak gösterilmek kaydıyla alıntı yapılabilir. Üzerinde değişiklik yapmamak kaydıyla olduğu gibi çoğaltılabilir, dağıtılabilir. Para ile satılmaz.
Savunma Sanayii Başkanlığı çatısı altında, ilgili tüm paydaşların katılımıyla faaliyet göstermek üzere Türk Savunma Sanayii Ömür Devri Yönetimi Platformu (TSSÖDYP) kurulmuştur.
TSSÖDYP; savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin ihtiyacın belirlenmesi, sistemlerin tedariki, kullanımı, desteklenmesi ve envanterden çıkarması safhalarını bir bütün halinde ele alan Sistem Ömür Devri Yönetimi ilke ve uygulamalarının ülkemizde yaygınlaştırılmasını ve savunma programlarının/ projelerinin yürütülmesinde savunma ve güvenlik ekosistemini oluşturan tüm paydaşlarca anlayış birliğine ulaşılmasını amaçlamaktadır.
Savunma sistemlerinin ömür devri yönetiminde millî bünyemize uygun, ülkemize özgü çözümler üretmek ve bunları dokümante etmek gibi önemli bir misyonu olan TSSÖDYP; Başkanlığımız, Milli Savunma Bakanlığı ve ilgili birimleri, Genelkurmay Başkanlığı, K.K.K.lığı, Dz.K.K.lığı, Hv.K.K.lığı, J.Gn.K.lığı, S.G.K.lığı, EGM, TÜBİTAK, SASAD ve savunma sanayii firmaları temsilcilerinin katılımı ile çalışmalarına devam etmektedir.
Sistem ömür devri yönetimi yaklaşımı ile; savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin ihtiyacın belirlenmesi aşamasından envanterden çıkarma safhasının sonuna kadar görev alan tüm kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör firmalarının sistemlerin istenilen performans seviyesinde mümkün olan en az maliyetle tedariki, kullanımı ve lojistik desteğinin sağlanabilmesi için görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde ömür devrinin tamamında birlikte çalışmaları öngörülmektedir.
Bu itibarla, savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin ihtiyacın belirlenmesinin, tedarikinin, kullanımının, lojistik desteğinin ve envanterden çıkarılmasının en baştan uzun soluklu bir program olarak kurgulanmasının ve ilgili birimler aracılığı ile sistem ömür devri yönetimi faaliyetlerinin yürütülmesinin faydalı olacağı değerlendirilmektedir.
TSSÖDYP tarafından son iki buçuk yıl içinde gerçekleştirilen çalışmalar ile savunma ve güvenlik sistemlerinin ömür devri yönetimine ilişkin planlama ve uygulamaya esas olacak yaklaşımları ortaya koyan 13 adet rehber, iki adet bilgi kitapçığı ve bir adet terminoloji dokümanı hazırlanmıştır. Uygulamalardan alınacak geri bildirimler ile söz konusu dokümanların güncellenmesi, geliştirilmesi ve önümüzdeki dönemde uygulamaya esas düzenlemelerin alt yapısını oluşturması hedeflenmektedir.
TSSÖDYP çalışmalarına katkı veren ve dokümanların hazırlanmasında görev alan tüm paydaşlarımıza teşekkürlerimi sunuyorum.
Prof.Dr. İsmail DEMİR
T.C. Cumhurbaşkanlığı
Savunma Sanayii Başkanı
ÖZET
Tehdit algısında ve savunma konseptinde zamanla meydana gelen değişiklikler, savunma sistemlerinin ömür devri maliyetlerindeki artışlar, savunma bütçelerindeki kısıtlamalar, teknolojideki hızlı gelişmeler, uluslararası rekabet ve günümüz sistemlerinin karmaşıklığı gibi faktörler, kamu ve özel sektörün savunma sistemlerinin tedarikine ve lojistik desteğine yönelik faaliyetlerinin planlanmasında ve icrasında yeni yaklaşımlar ve buna bağlı yeni stratejiler geliştirilmesini zaruri hale getirmiştir.
Bu nedenle, tedarik edilen sistemlerin kullanım döneminde hedeflenen muharebe ve/veya operasyon performansının sürdürülebilirliğinin ve maliyet etkinliğinin sağlanması amacıyla sistemlerin ömür devrinde rol ve sorumluluğu bulunan tüm paydaşların katılımı ile Sistem Ömür Devri Yönetimi yaklaşımı geliştirilmiştir.
Sistem Ömür Devri Yönetiminin temel amacı; mevcut durumdaki değişimlere uyum sağlamaktan ziyade gelecekte ortaya çıkabilecek değişimleri öngörmek, belirlenen hedefler doğrultusunda gerekli önlemleri alarak değişimleri yönlendirmek ve kontrol altında tutmaktır. Harekât ihtiyaçlarının zamanında ve verimli şekilde karşılanması ve sahip olunan kaynakların maliyet etkin kullanımı esastır. Başka bir deyişle, sistem ömür devri yönetimi geleceği bugünden tasarlamak ve planlamaktır.
Bu doküman; Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), Milli Savunma Bakanlığının ilgili birimleri, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), diğer ihtiyaç makamları ve savunma sanayi firmalarında Sistem Ömür Devri Yönetimi’nin bir kültür olarak yaygınlaştırılmasına ve uygulanmasına yönelik rehber oluşturmak amacıyla savunma sistemlerinin ömür devrinde rol ve sorumluluğu bulunan ilgili paydaşların katılımıyla hazırlanmıştır.
Günümüzde ülkeler, sahip oldukları ya da olacakları savunma ve güvenlik sistemlerinin ihtiyaç duyulan yetenekleri karşılamasının yanı sıra bu sistemlerin ömür devri yönetimi yaklaşımı içerisinde tedarik edilmesini, kullanımını ve lojistik desteğinin sağlanmasını da ön plana almaktadırlar.
Sistem ömür devri yönetimi; performans, maliyet, takvim, kalite, operasyonel çevre, lojistik destek ve demodelik gibi birçok disiplini içerisinde barındıran bir yönetim anlayışıdır. Sistemlerin ömür devri yönetiminin daha sağlıklı yapılabilmesi için program/projelerin yürütülmesinde ihtiyaç duyulan süreçlerin belirlenmesi ve uygulanması zarureti vardır.
Sistemin işlevsel ve fiziksel özelliklerinin kontrolünün ve izlenebilirliğinin sağlanması amacıyla ömür devri boyunca meydana gelebilecek tüm değişikliklerle birlikte sistemin konfigürasyonunu tanımlamak, belgelemek ve tüm bu süreci yönetmek gereklidir. Tasarımdan envanterden çıkarma safhasına kadar etkili bir konfigürasyon yönetimi ile platform/sistemlerin performansı gözlenmekte ve geliştirilmekte, Kullanıcıların operasyon ve harekat alanlarında yeteneklerinin ihtiyaç duyulan ve etkili kullanımına imkan tanınmaktadır. Ömür devri süresince platformların/sistemlerin/alt sistemlerin/bileşenlerin konfigürasyon yönetiminin ilgili paydaşlar tarafından takibi ile lojistik destek imkanların en üst düzeyde kullanıcılara sağlanmasında kolaylıklar sağlamaktadır.
Konfigürasyon yönetim süreci kapsamında; konfigürasyon yönetim stratejisinin oluşturulması, konfigürasyon yönetimi gerektiren kalemlerin tanımlanması, konfigürasyon temel çizgilerinin oluşturulması, konfigürasyon kontrolüne tabi tüm ürünlerin değişiklik yönetim sürecinin işletilmesi, gerekli gözden geçirme/denetim faaliyetlerinin yürütülmesi, yayım/dağıtım faaliyetlerinin kontrollü ve onaylı bir şekilde yapılması faaliyetleri yürütülmelidir.
1. GENEL
1.1. GİRİŞ
Konfigürasyon yönetim süreci etkin bir şekilde uygulandığında ürün ile ürün konfigürasyon bilgilerini sistem ömür devrinin bütün safhalarında kusursuz, eksiksiz ve uyumlu kılar. Etkin ve tutarlı kararlar alınmasına yönelik; ihtiyaç duyulan veriye, ihtiyaç duyulan zamanda ve ihtiyaç duyan kişilerce ulaşılmasını sağlayarak tüm paydaşlar için katma değer yaratır.
1.2. AMAÇ
Bu rehber, sistem ömür devri konfigürasyon yönetimi sürecini tanımlamak ve özellikle kullanım ve destek dönemlerinde konfigürasyon yönetim sürecine dair uygulama ve esasları aktarmak amacıyla hazırlanmıştır.
Savunma ve güvenlik sektöründe görev alan tüm paydaşlarca yürütülen Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi faaliyetlerine rehberlik etmeyi hedeflemektedir.
1.3. KAPSAM
Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi Rehberi kapsamında:
- Rol, yetki ve sorumluluklar ile odak sistemin tanımlandığı perspektif,
- Ömür devri safhaları içerisinde ve ürün ömür devri süresinde diğer süreçlerle (Örn: Kalite Yönetimi, Program Yönetimi, Tasarım, Entegre Lojistik Destek vb.) olan ilişkilerin belirlendiği bağlam ve şartlar,
- Ömür Devri Konfigürasyon Yönetimi sürecinin yinelemeli olarak ömür devri safhaları arasında ilerlemesini sağlayacak Temel Çizgilerinin belirlendiği yönetişim ve içgörü,
- Konfigürasyon Yönetimi Planlama, Tanımlama, Değişiklik Yönetimi, Durum Muhasebesi ve Konfigürasyon Yönetimi Denetimlerini içeren konfigürasyon yönetimi temel adımları yer alır.
Bu doküman, savunma sanayii kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra içerik bakımından özel sektör firmalarının da yer aldığı tüm savunma sanayii paydaşlarına da yol gösterici niteliktedir.
1.4. REHBERİN KULLANIMI
Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi Rehberi, beş bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölüm; amaç, kapsam, referanslar gibi genel bilgileri içermektedir. Ayrıca terim ve kısaltmalar da bu bölümün içinde yer almaktadır.
İkinci bölüm; ömür devri yönetimi ve konfigürasyon yönetimi konusunda genel bilgi verilmekte ve ömür devri konfigürasyon yönetimi çerçevesi çizilmektedir.
Üçüncü bölümde, konfigürasyon yönetiminde yürütülecek faaliyetlere ilişkin planlama ve değişiklik yönetimi esasları ortaya koyulmaktadır.
Dördüncü bölümde, Kullanım ve Destek safhalarında konfigürasyon yönetimi faaliyetlerinde dikkat edilmesi gereken özel durumlar hakkında bilgilendirme yapılmaktadır.
Beşinci bölüm uyarlama kısmıdır.
1.5. REHBERİN GÜNCELLENMESİ
Rehber; ilgili paydaşların ihtiyacı doğrultusunda güncellenecektir. Değişiklikler, aşağıdaki Değişiklik İzleme Tablosu’ndan izlenecektir.
Tablo 1 Değişiklik İzleme Tablosu
| YAYIN NO | YAYIN TARİHİ | DEĞİŞİKLİK YAPILAN BÖLÜM/SAYFA | AÇIKLAMA |
| 01 | Ağustos 2021 | - | İlk yayın |
1.6. REFERANS DOKÜMANLAR
- STANAG 4427 Sistem Ömür Devrinde Konfigürasyon Yönetimi
- ACMP-2000 Edition A Policy on Configuration Management
- ACMP-2009 Edition A Guidance on Configuration Management
- ACMP-2100 Edition A Configuration Management Contractual Requirements
- ANSI/EIA-649 C Configuration Management Standard
- MIL-HDBK-61 A Configuration Management Guidance
- TSSÖDYP Doküman Seti
| TSSÖDYP DOKÜMAN SETİ | |
|---|---|
| DOKÜMAN ADI | DOKÜMAN KODU |
| Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve) | TSSÖDYP-01 |
| Sistem Ömür Devri Yönetimi Süreçleri Rehberi | TSSÖDYP-02 |
| Ürün Destek Stratejileri ve Modelleri Rehberi | TSSÖDYP-03 |
| Entegre Lojistik Destek (ELD) Rehberi | TSSÖDYP-04 |
| Entegre Lojistik Destek (ELD) İsterleri Hazırlama Rehberi | TSSÖDYP-05 |
| Lojistik Destek Analizleri ve Kayıtları Rehberi | TSSÖDYP-06 |
| Tedarik Zinciri Yönetimi Rehberi | TSSÖDYP-07 |
| Sistem Ömür Devri Yönetiminde Demodelik Yönetimi Rehberi | TSSÖDYP-08 |
| Kullanım ve Destek İhtiyaçları Çerçevesinde Yerlileştirme/
Millîleştirme Rehberi |
TSSÖDYP-09 |
| Kullanım ve Destek Safhaları Kalite Yönetimi Rehberi | TSSÖDYP-10 |
| Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi Rehberi | TSSÖDYP-11 |
| Teknik Yayın Hazırlama Rehberi | TSSÖDYP-12 |
| Eğitim ve Eğitim İhtiyaçları Rehberi | TSSÖDYP-13 |
| Sistem Ömür Devri Yönetimi Terminolojisi | TSSÖDYP-14 |
| Kodlandırma ve Sınıflandırma Bilgi Kitapçığı | TSSÖDYP-15 |
| ASD/AIA S-Serisi ELD Spesifikasyonları Seti Tanıtım Kitapçığı | TSSÖDYP-16 |
1.7. TANIMLAR ve KISALTMALAR
1.7.1. TANIMLAR
Tablo 2 Tanımlar
| Terim | Tanım | Diğer Kullanımları |
| Birlikte Çalışabilirlik
Interoperability |
Askeri teçhizat veya grupların birbirleriyle koordineli ve uyumlu bir şekilde görev yapabilmesi | |
| Birim
Item, Part, Product, Component, Material, Software |
Bir sürecin çıktısıdır (ürün, donanım, yazılım, işlenmiş malzeme, dokümantasyon, hizmetler, tesisler gibi.) | |
| Birim Hiyerarşisi
Item Hierarchy |
Birimlerin ürün ağacında tanımlanan şekliyle bir ürünün içerisinde nasıl yapılandırıldığını gösteren ve ata-çocuk ilişkilerini tüm seviyeleriyle içeren hiyerarşidir. | |
| Doküman
Document, Dataset |
Basılı ya da dijital ortamdaki (Kâğıt, fotoğraf, elektronik dosyalar, optik bilgisayar ortamları, manyetik, elektronik saklama birimleri vb. veya bunların kombinasyonu) bilgi veya veriyi ifade eder. | Belge, Veri seti |
| Fiziksel
Konfigürasyon Tetkiki Physical Configuration Audit |
Bir konfigürasyon kaleminin üretilmiş (İng. As-built) veya idame edilen (As-Maintained) konfigürasyonunun, teknik dokümanlarına göre resmi olarak incelenmesidir. | İşlevsel Konfigürasyon Denetimi |
| İçgörü
Insight |
Paydaşların birbirlerini anlaması, tahmin edilemeyen konuların birlikte ele alınarak söz konusu sistemlere yönelik güçlü farkındalığın oluşturulması. | |
| İşlevsel Konfigürasyon
Tetkiki Functional Configuration Audit |
İşlevsel ve/veya tahsis edilmiş ana çizgileriyle belirlenmiş gereksinimleri başarmış bir konfigürasyon kaleminin işlevsel özelliklerinin resmi olarak incelenmesidir. | Fonksiyonel Konfigürasyon Denetimi |
| Kafile Numarası
Lot |
Tamamen aynı şartlar altında tek seferde üretilen ürünleri ifade eden tanımlayıcı numara | Parti numarası |
| Konfigürasyon
Configuration |
Mevcut ya da planlanan bir kalemin ya da kalemlerden oluşan bir birleşimin başarım, işlevsel ve fiziksel özellikleridir. | |
| Konfigürasyon
Birimi Configuration Item |
Bir son kullanım işlevini yerine getiren ve ayrı bir konfigürasyon yönetimi dokümantasyonu ve kontrolü gerektirdiği addedilen ürün, alt ürün, alt-ürünler birleşimidir. | Konfigürasyon Kalemi,
Konfigürasyon Elemanı, Konfigürasyon Öğesi |
| Konfigürasyon
Yönetimi Configuration Management |
Tüm ömür devri boyunca ürünün başarım, işlevsel ve fiziksel özelliklerini gereksinimler, tasarım, üretim ve işletim bilgileriyle uyumlu kılan ve bu uyumu koruyan teknik ve yönetsel süreçtir. | |
| Konfigürasyon Temel Çizgisi
Configuration Baseline |
Bir ürünün zaman içinde belli bir noktadaki özelliklerini belirleyen ve ürünün ömür devri içinde yapılacak faaliyetler için bir referans noktası olarak kullanılan, onaylı ürün konfigürasyon bilgileridir. | Ana çizgi, Ana hat, Temel hat, dayanak |
| Konfigürasyon
Kontrol Yetkilisi/Yetkisi Configuration Control Authority |
Bir konfigürasyon kalemine ait değişikliklerin uygulanması için onay veren kurum veya kişidir. Bu yetkili kalemin performansından teknik olarak sorumludur. | |
| Kit | Bakım, onarım veya mühendislik değişikliği sonucu sahada parça değişimi sağlamak amacı ile hazırlanan ve içinde parçalar ile beraber talimatları da içeren set | |
| Mühendislik Değişiklik Teklifi
Engineering Change Proposal |
Temel çizgilendirilmiş bir ürün ve/veya ürün konfigürasyon bilgilerinde yapılması teklif edilen değişiklik. | Değişiklik İsteği,
Değişiklik Önerisi, |
| Müşteri
Customer |
Süreç çıktılarının teslim edildiği, yani çıktıların kullanıcısı olan taraflardır. İç müşteriler, organizasyon içinde yer alan ve sürecin bir sonraki adımı için çıktıları kullanan fonksiyon ya da fonksiyonlardır. Dış müşteriler ise, organizasyon dışında yer alan kişi ya da kuruluşlardır. | Alıcı, Kullanıcı, Tedarik Makamı |
| Rafta Hazır Ticari Ürün (RAHAT)
Commercially off the Shelf Item - COTS |
Değişiklik gerektirmeden kullanılabilen, rafta hazır olarak temin edilebilen ya da askeri veya ticari standartlara/şartnamelere uygun olarak üretilmiş/geliştirilmiş kalemlerdir. Geliştirmeye tabi olmayan bu kalemler, şartname, firma ve ürün kodu veya ulusal ya da uluslararası standartlarla temin edilirler. | Raf Ürünü |
| Tadilat
Retrofit |
Ürün ya da ürünlerin nihai kabulünden sonra sahada, planlı bakımlar sırasında veya üretici tesislerinde bu ürünlere yapılan ve iyileştirme, güçlendirme veya verimlilik artırımı faaliyetlerini de içeren değişiklik işlemleri | |
| Tedarik/ Onay
Makamı Approval Authority |
Tedarik faaliyetlerini yürütmekle yetkili kurumlardır. | |
| Teknik Veri Paketi
Technical Data Package |
Bir ürünün temin, üretim, muayene, mühendislik ve lojistik destek faaliyetlerinin desteklenmesi için yeterli teknik tanımıdır. Teknik Veri Paketi; modeller, teknik resimler, ilgili listeler, şartnameler, standartlar, performans gereksinimleri, kalite güvence gereksinimleri, yazılım dokümantasyonu ve paketleme detayları gibi uygulanabilir teknik verilerden oluşur. | |
| Ürün Ağacı
Product Structure Tree |
Birimlerin (örneğin ürün, alt ürün, bileşen ve ham malzemeler) arasındaki ata-çocuk ilişkisini tanımlayan dokümandır. | Malzeme Listesi
Bill of Material -BoM |
| Ürün Ömür Devri
Product Life Cycle |
İhtiyacın belirlenmesi ile başlayan, ön konsept, konsept, geliştirme, üretim, kullanım, destek safhalarından geçen ve ürünün envanterden çıkarılması safhası ile son bulan zaman dilimidir. | |
| Üstveri
Metadata |
Bir veriyi tanımlamak için kullanılan veriler veya özellikler (isim, doküman numarası, oluşturma tarihi vb.) | |
| Yönetişim
Governance |
Resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımı, karşılıklı etkilerin birlikte belirlenerek yönetimi. |
1.7.2. KISALTMALAR
Tablo 3 Kısaltmalar
| Kısaltma | Açık Yazımı | Diğer Kullanım |
| ACMP | Allied Configuration Management Publications
Müttefik Konfigürasyon Yönetimi Yayınları |
|
| BoM | Ürün Ağacı
Bill of Materials |
Malzeme Listesi |
| ELD
ILS |
Entegre Lojistik Destek
Integrated Logistics Support |
|
| KB | Konfigürasyon Birimi | |
| KKK | Konfigürasyon Kontrol Kurulu | |
| KKP
ERP |
Kurumsal Kaynak Planlaması
Enterprise Resource Planning |
|
| KY
CM |
Konfigürasyon Yönetimi
Configuration Management |
|
| MDT | Mühendislik Değişiklik Teklifi | |
| PLM | Ürün Ömür Devri Yönetimi
Product Lifecycle Management |
Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (Savunma ve Güvenlik alanı dışında) |
| SÖDY | Sistem Ömür Devri Yönetimi | |
| TVP
TDP |
Teknik Veri Paketi
Technical Data Package |
1.8. TABLOLAR ve ŞEKİLLER
1.8.1. TABLOLAR
Tablo 1 Değişiklik İzleme Tablosu..
Tablo 2 Tanımlar
Tablo 3 Kısaltmalar
Tablo 4 Genel değişiklik sınıflandırma kriterleri
1.8.2. ŞEKİLLER
Şekil 1 STANAG 4427 ve ACMP Doküman Hiyerarşisi
Şekil 2 Odak Sistem Yapısı
Şekil 3 Sistem Ömür Devri Safhaları
Şekil 4 Sistem Ömür Devri Konfigürasyon Temel Çizgileri
Şekil 5 Konfigürasyon Değişiklik Yönetimi İş Akışı
2. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ GENEL ÇERÇEVESİ
Ömür Devri Konfigürasyon Yönetimi; bir ürünün tüm ömür devri boyunca ürüne ait gereksinimler, tasarım ve operasyonel bilgileri ile ürünün başarım, işlevsel ve fiziksel özelliklerinin tutarlılığını sağlayan ve sürdüren bir yönetim sürecidir.
Konfigürasyon Yönetimi süreci sistem ömür devri yönetimi sürecinin tümleşik bir parçasıdır. Konfigürasyon Yönetimi ürüne ömür devrinin tüm safhalarında somut bir değer sağlar. Kontrol edilmeyen ürün gelişimi gereksiz düzeltici faaliyetler, takvimsel gecikmeler, yüksek maliyetli tadilatlar ve benzeri birçok negatif etki ömür devri maliyetlerini önemli ölçüde arttırır. Konfigürasyon yönetimi, ömür devri süresince tüm proje bilgileri ve ürünlerinde izlenebilirlik ve takip edilebilirlik sağlayarak ürün gelişimini kontrol altına alır.
2.1. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİNİN HEDEFLERİ VE FAYDALARI
Konfigürasyon Yönetimi’nin sistem ömür devri yönetimi süresince ömür devrinin tüm safha ve aşamalarında uygulanması esastır. Konfigürasyon yönetimi sürecinin ömür devri süresince bir bütün olarak ele alınması ve uygulanması; endüstri (yüklenici), kullanıcı ve alt yükleniciler/servis sağlayıcılar açısından yüksek öneme sahiptir.
Etkin bir Konfigürasyon Yönetimi sürecinin öne çıkan faydaları:
- Savunma ve güvenlik programları arasındaki ürün konfigürasyon bilgilerinin etkin alış-verişinin sağlanması,
- Kullanıcının endüstriyle iletişiminin tutarlılığı,
- Tüm paydaşların gerektiği kadar rol aldığı kontrollü bir ortamda gerçekleştirilen değişiklik yönetimi,
- Yürütülecek faaliyetlerde işlem adımlarının optimizasyonu sonucu en baştan asgari hata oranında üretim yapılabilmesi,
- Gereksinimlerin; ön konsept safhasından envanterden çıkarmaya kadar ömür devri süresince izlenebilirliğinin sağlanması,
- Ömür devri boyunca Konfigürasyon Birimlerinin tümünün lojistik unsurları ile birlikte değerlendirilmesi,
- Ürün konfigürasyonlarında meydana gelecek değişikliklerin etki analizine, Entegre Lojistik Destek (ELD) elemanları ve/veya Odak Sistem destek unsurları gibi etkilenmesi muhtemel tüm kalemlerin dâhil edilmesinin sağlanmasıdır.
2.2. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİNİN KAPSAMI
Konfigürasyon Yönetimi uygulanacak ortamın belirlenmesi ve tüm ömür devrini kapsayacak şekilde kurgulanması en baştan yalın ama kapsayıcı bir yaklaşım ile mümkündür. Bu yaklaşımın çerçevesi aşağıdaki gibi ifade edilebilir:
- Perspektif,
- Odak Sistemin Tanımlanması
- Roller
- Sorumluluklar (yetkiler)
- Bağlam,
- Sistem Ömür Devri Safhaları
- Diğer süreçler ile etkileşimler (bağlantılar)
- Yönetişim ve İçgörü,
- Konfigürasyon Yönetim Standart ve Kılavuzları (EIA 649, MIL-HDBK-61, TS ISO 10007 Kalite yönetimi - Konfigürasyon yönetimi için rehber.)
- Müttefik Konfigürasyon Yönetim Yayımları (ACMP – Allied Configuration Management Publications) – Bkz. Şekil 1.
- Konfigürasyon Yönetimi Temel Adımları,
- Konfigürasyon Yönetimi Planlama
- Konfigürasyon Tanımlama
- Konfigürasyon Değişiklik Yönetimi
- Konfigürasyon Durum Muhasebesi
- Konfigürasyon Tetkikleri
Şekil 1’de sunulan STANAG 4427 hiyerarşisi içinde yer alan dokümanlar ve ekleri uygulamada dikkate alınacaktır.
STANAG 4427 NATO Üyesi Ülkelerin kendi aralarında standardizasyonu sağlamak amacıyla üzerinde anlaşmaya vardıkları Standardizasyon Anlaşmasıdır. STANAG 4427 Konfigürasyon Yönetimi Politikası, Konfigürasyon Yönetimi Rehberi ve Konfigürasyon Yönetimi Kontrat İsterleri yayınlarından teşekküldür.
Konfigürasyon Yönetimi Politikası, müttefik ülkeler olarak KY anlayışı temel prensiplerini, amacını ve hedefini özetleyen bir politika metnidir.
Konfigürasyon Yönetimi Rehberi KY karar alıcıları, Kontrat Yöneticileri, KY sorumluları için bir rehber niteliği taşımaktadır. Temel KY fonksiyonlarını ve Ömür Devri KY temel prensiplerini örnekleri ile izah eden bu yayınla ilişkili olarak Kontratlarda KY isterlerinin ne şekilde yazılacağının önerildiği, KY planlarının derinlik seviyelerine özel ön tanımlı KY isterleri listesi yer almaktadır (SRD 40). Ayrıca diğer uluslararası standartlar ve NATO Standartlarının KY kontrat isterlerinin karşılaştırıldığı SRD-49 dokümanı, mühendislik değişiklik önerisi, sapma/feragat teklifinin formatı gibi araçların yer aldığı KY Araçları dokümanları SRD 51) vardır.
Konfigürasyon Yönetimi Temel Kontrat İsterlerinin yer aldığı bir dokümandır ancak şunu da çok iyi bilmek gerekir ki askeri faaliyetlerde bu seviyede (ISO 10007) bir KY standardı yetersiz kalabilmektedir. Bu ek sadece ISO’nun temel isterlerinden bahsetmekte olup ilave isterlerin ACMP-2009’da yer aldığını vurgulamaktadır.
2.2.1. ODAK SİSTEMİN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ
Perspektif değerlendirmesinde ilk hedef odak sistemin belirlenmesidir. Odak sistem, Ömür Devri Konfigürasyon Yönetimi süreci bağlamında en basit tanımı ile ömür devri planlaması yapılan sistemdir. Odak sistem; tepe seviyedeki ürün, servis, bileşen ya da eleman ve benzeri olabilir.
Yetenek tabanlı planlama yapılırken (Bkz. TSSÖDYP-01 Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve)) ön konsept safhasında başlangıç isterleri ortaya çıkar, bu isterler materyal çözümünden ziyade yetenek ihtiyaçlarını tanımlar ve bu yetenek ihtiyaçları konsept safhasında odak sisteme dönüşür. Bazı tanımlamalarda ön konseptte tanımlanan yetenek ihtiyacı birden fazla odak sistem ile gerçekleşebilir.
Şekil 2’de verilen odak sistem kırılımı, “Sistem Kırılımı” olarak da değerlendirilebileceği gibi aynı zamanda Konfigürasyon Yönetimi perspektifinden bakıldığında Konfigürasyon Birimi (KB) seçilmesi için de Ürün Kırılım temelini oluşturur. Tedarik makamı için odak sistem sadece sistemler ve alt sistemlerden teşkil edilen KB ile oluşturulabilirken, alt yüklenici ve onların ürün sağlayıcılarının kendi konfigürasyon yönetim seviyelerinde bu durum daha alt seviye kırılımlara inebilir. Burada izah edilen durumda tedarik makamının herhangi bir seviyede KB belirleme seçeneği her zaman saklıdır.
Odak sistem en az bir KB'ye sahiptir. Odak sistemin bir KB'den oluştuğu durumda, odak sistemin kendisi bir KB (ve tek KB) olacaktır. Ancak günümüzdeki sistemlerin karmaşıklığı sonucu odak sistemler sistemlere, alt sistemlere, sistem elemanlarına, bileşenlere, birimlere, parçalara ve hatta ham maddeye kadar ayrılmaktadır. Bu nedenle, KB belirleme sürecinde; operasyonel konsept, kullanım koşulları, tedarik makamı isterleri ve sistem ömür devri süresi göz önünde bulundurularak KB mümkün olan en bağımsız (kendi başına ana sisteme en az bir fonksiyon sağlayan) öğeler arasından seçilir.
Odak sistemin sınırlarının belirlenmesi için öncelikle odak sistemin operasyonel sınırları belirlenir. Örneğin bir insansız hava aracı eğitim simülatörü söz konusu araç için operasyonel sınırlar içinde kalmazken yer destek kontrol merkezi veya jeneratör odak sistem sınırlarındadır.
2.3. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ’NİN PERSPEKTİFİ
Konfigürasyon Yönetimi’nin perspektifi; Konfigürasyon Yönetimi’nin planlanması ve sürdürülmesi için gerekli olan ve dikkate alınması gereken şartların tamamı olarak tanımlanabilir.
Bu şartlar her program veya projede değişebileceği gibi asgari olarak aşağıda sıralanmıştır:
- Sistem Ömür Devri Safhaları,
- Yetenek ihtiyaçları,
- Bakım ve idame seviyeleri,
- Mülki/fikri sınai haklar,
- Odak Sistemin karmaşıklığı, kullanıldığı yer ve arayüzleri,
- Hali hazırda bulunan işletme süreçleri altyapısı,
- Uluslararası anlaşmalar, kanunlar ve kısıtlamalar.
2.3.1. SİSTEM ÖMÜR DEVRİ SAFHALARI
TSSÖDYP Sistem Ömür Devri Yönetimine esas safhaları 7 safha olarak belirlemiştir. (Bkz. TSSÖDYP-01 Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve)) Şekil 3’te görüleceği üzere bu safhalar ön konsept ile başlar ve envanterden çıkarma ile son bulur.
Her Odak Sistemin belirli bir ömür devri vardır. Bu ömür devri süresince odak sistem her bir safhadan geçerek tamamlaması gereken görev ve işlemler dâhilinde belirli bir disiplin içerisinde hareket eder. Bir safhadan diğerine belirli süreçleri tamamlayarak geçer. Ömür Devri Konfigürasyon Yönetimi Planlaması faaliyetleri sırasında bu safhalar göz önünde bulundurulmalı ve yazılacak Konfigürasyon Yönetimi Planında safhalar arası geçiş için gerekli Konfigürasyon Yönetimi isterleri ve çıktıları tanımlanmalıdır (Bkz. Bölüm 3.1 Konfigürasyon Yönetimi Planlaması ).
2.3.2. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİNDE YÖNETİŞİM VE ÖNGÖRÜ
Konfigürasyon yönetiminin sistem ömür devri boyunca tek elden yapılması önerilmekle birlikte mevcut durum itibarıyla ihtiyaç makamları ve tedarik makamları odak sistemin kullanıcıya teslimi ve garanti süresi bitimine kadar konfigürasyon yönetiminden ve performansından sorumludurlar. Konfigürasyon yönetimi sürecinde üretilen konfigürasyon bilgileri odak sistemin içinde bulunduğu safhaya göre kullanıcı, lojistik destek sağlamaktan sorumlu birimler veya yüklenici sorumluluğunda olabilir. “Şekil 3 – Sistem Ömür Devri Safhaları” görselinde de gösterildiği şekilde safhalar arası yetki ve sorumluluk transferi ile kontrol faaliyetinin sağlam bir zemine oturtulabilmesi, konfigürasyon temel çizgileri ile sağlanır. (Bkz. Bölüm 3.2.4 - Konfigürasyon Temel Çizgileri)
Odak sistem için Konfigürasyon Yönetimi, Sistem Ömür Devri safhalarının tamamı düşünülerek planlanır ve her safhada gerekli bilgi ve verinin toplanmasını, diğer safhaya geçiş için gerekli şartları ve koordinasyonun nasıl sağlanacağını içerir.
Tedarik makamı, program/proje dahilinde ömür devri penceresinden bakarak odak sistem konfigürasyonu üzerinde ihtiyaç duyacağı yetki ve sorumlulukların seviyesini belirler.
Tedarik/Onay makamı, Müşteriler, yönetim ve öngörü gereği olarak Konfigürasyon Yönetimi sürecinde Temel Çizgileri değerlendirir ve onaylayarak resmiyet kazandırır. Temel çizgi; resmi olarak üzerinde mutabakata varılan bir ürünün ya da dokümanın (spesifikasyon) bundan sonra değişmesinin ancak resmi konfigürasyon değişiklik yönetimi ile mümkün olacağını ifade eder. (Bkz. Bölüm 3.2.4 - Konfigürasyon Temel Çizgileri)
3. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ TEMEL ADIMLARI
3.1. KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ PLANLAMASI
Konfigürasyon yönetimi planlaması, konfigürasyon yönetim sürecinin temelini oluşturur. Proje ihtiyaçlarına uygun konfigürasyon yönetimi süreç ve uygulamalarının şekillendirilmesinin yanı sıra, tüm ömür devri boyunca konfigürasyon yönetimi için ayrılacak proje kaynaklarının etkin bir şekilde değerlendirilmesini sağlar.
Tüm ömür devri boyunca uygulanacak bir süreç olan Konfigürasyon Yönetimi, her bir ömür devri safhasının ihtiyaç ve gerçeklerine göre değerlendirilir ve gerekli uyarlamalar yapılarak Konfigürasyon Yönetim Planı ile belgelendirilir. Konfigürasyon Yönetim Planı, müşteri tarafından onaylandığı zaman resmiyet kazanır ve ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenir. Konfigürasyon yönetimi planlaması, proje başında yapılıp bitirilen bir aktivite değil, ihtiyaca cevap verecek şekilde devam eden sürekli bir faaliyettir.
Konfigürasyon yönetimi planlama faaliyetleri aşağıdaki işlemleri içerir:
- Ürün ömür devri boyunca konfigürasyon yönetimi fonksiyonlarının ve uygulama seviyelerinin belirlenmesi ve uygulanması,
- Konfigürasyon yönetiminin etkin ve tüm paydaşlarca kabul gören politika ve uygulanabilir süreçlere sahip olması,
- Konfigürasyon yönetimi uygulamalarının standartlara, süreçlere ve prosedürlere uygunluğunun değerlendirilmesi,
- Konfigürasyon yönetimi sorumluluğu alan kişi ve kurumların sorumluluklarının belirlenmesi, atamaların ve yetkilendirmelerin yapılması,
- Konfigürasyon yönetimi sorumluluğu alan kişilerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenerek gerekli eğitimleri almalarının sağlanması,
- Konfigürasyon yönetimi için gerekli kaynakların (personel, yazılım araçları, ofis ihtiyaçları vb.) belirlenmesi ve sağlanması,
- Sürekli iyileştirme çerçevesinde konfigürasyon yönetimi süreç metriklerinin ve göstergelerin belirlenmesi,
- Alt yüklenici ve tedarikçilerin konfigürasyon yönetimi sorumluluklarının belirlenmesi ve etkin konfigürasyon yönetimi uygulamalarına sahip olmalarının garanti edilmesi,
- Ürün konfigürasyon bilgi süreç ve araçlarının (Gereksinim Yönetim araçları, PLM araçları, ERP Araçları, vb.) entegre edilmesi.
3.1.1. İÇERİK VE PAYDAŞLARIN KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ GEREKSİNİMLERİNİN BELİRLENMESİ
Konfigürasyon Yönetimi Planlama kapsamında belirlenecek uygulamaların ihtiyaca yönelik olarak uyarlanabilmesi için öncelikle ihtiyacın iyi belirlenmesi gerekir. Ürün gereksinimleri ve karmaşıklığı analiz edilerek, ömür devrinin tamamını kapsayan ve ilgili tarafların yetki ve sorumluluklarını düzenleyen uygulamalar belirlenir.
3.1.2. KONFİGÜRASYON YÖNETİM PLANI
Konfigürasyon yönetiminin temel hedefi olan; ürün gereksinimleri, ürün ve ürün konfigürasyon bilgileri arasındaki tutarlılığın nasıl sağlanacağı ve korunacağının anlatıldığı belge Konfigürasyon Yönetim Planı’dır. Müşteri tarafından onaylanması suretiyle yürürlüğe alınan Konfigürasyon Yönetim Planı, tüm ömür devri boyunca yetki ve sorumlulukları da içerecek şekilde projeye özel geliştirilmiş/uyarlanmış nihai konfigürasyon yönetimi uygulamalarını içerir.
Kapsamlı bir Konfigürasyon Yönetim Planı aşağıdaki temel bilgileri içerir:
- Genel ürün tanıtımı ve kapsam,
- Tüm konfigürasyon yönetimi temel adımları için yapılacak konfigürasyon yönetimi aktivite ve yöntemlerinin anlatımı,
- Organizasyonlar, roller, sorumluluklar ve kaynaklar,
- Terim ve kısaltmaların açıklamaları,
- Program/proje ve organizasyon ara yüzleri,
- Teslimat kalemleri, kilometre taşları ve takvimler,
- Alt yüklenicilere yansıtılan konfigürasyon yönetimi gereksinimleri.
Konfigürasyon Yönetim Planının ne zaman, nasıl ve kim tarafından güncelleneceği sözleşmelerde ve/veya ilgili dokümanlarda belirtilir.
3.2. KONFİGÜRASYON TANIMLAMA
Konfigürasyon tanımlama fonksiyonu, ürün konfigürasyon bilgilerinin takip eden süreçlerde kayıpsız ve etkin bir şekilde işlem görmesine imkân sağlayan bir zemin hazırlama faaliyetidir.
Kapsamlı ve takvime uygun icra edilen konfigürasyon tanımlama faaliyetleri sayesinde:
- Ürün ve ürün ile ilişkili tüm konfigürasyon bilgilerinde düzen sağlanır,
- Tüm ürün konfigürasyonları temel çizgiler ile kayıt altına alınır ve kontrolsüz değişikliğe karşı korunması sağlanır,
- Ürün ve ürün bilgilerine tekil (sadece o konfigürasyon birimine ait) numaralar ile kimlik kazandırılır,
- Ürün ve ürün konfigürasyon bilgileri arasındaki izlenebilirlik sağlanır.
3.2.1. ÜRÜN KONFİGÜRASYON BİLGİLERİ
Bir ürünü veya ürünü meydana getiren her bir parçayı diğer konfigürasyonlardan ayırmak veya aynı konfigürasyondan elde edilen her bir fiziksel ürüne özel bir numara vermek için aşağıdaki konfigürasyon tanımlama usulleri tekil bir tanımlama elde edilecek şekilde uygulanır:
- Ürünün kaynağını belirten bir firma kodu (ÖR: CAGE, ISO,UIC..),
- Ürün ve belgelerin kimliklendirilmesi (isimlendirilmesi, numaralandırılması vb.),
- Tekil veya grup numaralandırma (Seri numarası, lot numarası vb.),
- Belge ve yazılımlar için sürüm (revizyon) belirteci (A, B.. D1,D2.. 1.1,1.2,2.0.. vb).
Parça numaralandırma kuralları, üretilen ya da değişikliğe uğrayan yeni parçaların daha önceki hal/halleri ile “birbiri yerine kullanılabilir” olup olmaması esasına göre şekillendirilir.
3.2.2. ÜRÜN AĞACI
Ürün ağacı, ürün yapısının hiyerarşik bir yapıda, ast-üst ilişkileri ile birbirine takip eden kalemler arasındaki ilişkinin kolayca görülebildiği tasarım, planlama, tedarik, üretim ve doğrulama faaliyetlerine baz olan kritik bir ana veridir.
Bir ürün ağacı ancak tüm birimler ve o birimlerin tasarlanması, tedarik edilmesi, üretilmesi, doğrulanması vb. faaliyetler için gerekli belgeleri veya üstverileri içerdiği surette ürün ömür devrinin tamamında fayda ve verim sağlayan bir araç haline gelebilir.
3.2.3. KONFİGÜRASYON BİRİMİ
Konfigürasyon birimleri ya bir ürün (odak sistem) ya da karmaşık bir ürüne önemli bir işlev sağlayan bir alt parça veya ara üründür. Konfigürasyon birimleri, müşteri gözden geçirmeleri (temel çizgi) veya iş bölümü gerektiren durumlarda son ürünün yönetilebilir iş paketlerine bölünmesini sağlar.
3.2.4. KONFİGÜRASYON TEMEL ÇİZGİLERİ
Ürün özelliklerinin tanımında taraflarca kabul edilen bir olgunluğa ulaşılması sonucu ürün ve ürün bilgilerinin o andaki durumunun kayıt altına alınarak dondurulması faaliyetine Konfigürasyon Temel Çizgisi oluşturmak adı verilir. Konfigürasyon Temel çizgileri, takip eden tüm aktivitelerde bilgilerin tutarlı olmasına imkân sağlayacak bir zemin oluştururlar. Sadece ürün konfigürasyon bilgilerinin ilgili tüm taraflara aynı şekilde iletilmesi için değil aynı zamanda ürünün bir kısmı veya tamamının yetkisinin devri için de bir araç görevini görürler.
Temel çizgiler, yetki ve sorumluluk transferinin kimden kime ve hangi proje safhasında yapıldığına göre resmi veya gayri resmi olabilir. Yetki ve sorumluluk transferinin resmi gözden geçirme ya da konfigürasyon tetkikleri sonucu müşteriye aktarıldığı temel çizgiler “Müşteri Temel Çizgisi” olarak tanımlanır. Bu temel çizgiler dışında yetki ve sorumluluk transferinin kurum içinde yapıldığı temel çizgiler de tanımlanabilir.
Her iki durumda da konfigürasyon temel çizgileri ile dondurulan bilgiler sadece konfigürasyon değişiklik yönetimi (Bkz. Bölüm 3.4 Konfigürasyon Değişiklik Yönetimi) ile kontrollü bir şekilde değiştirilebilirler. Bu kontrol, temel çizgi ile dondurulmuş bilgilerin bilgiyi oluşturan ya da kullanan tarafından değil, sadece değişiklik onay makamı tarafından değiştirilebileceğini garanti eder.
Konfigürasyon Temel çizgileri içerdikleri bilgi detayına veya ürün ömür devri safha geçişlerindeki yetki aktarımı dönemlerine göre sınıflandırılırlar.
3.2.4.1. GELENEKSEL KONFİGÜRASYON TEMEL ÇİZGİLERİ
3.2.4.1.1. İşlevsel Temel Çizgi
Genellikle Sistem Gereksinim Tanımlama Aşamasının (Kilometre taşı M1) sonunda ürün seviyesi gereksinimlerin müşteri onayı alınarak (Sistem Gereksinimleri Gözden Geçirme Toplantıları ile) dondurulması ile İşlevsel Temel çizgi oluşturulur.
3.2.4.1.2. Tahsis Edilmiş Temel Çizgi
Ön Tasarım Aşamasının (M3) sonunda, son ürün seviyesi gereksinimlerin Konfigürasyon Birimleri’ne kırılarak atanması (tahsis edilmesi) ile her bir Konfigürasyon Birimi için Tahsis Edilmiş Temel çizgi oluşturulur.
3.2.4.1.3. Geliştirme Konfigürasyonu (Tasarımsal Veya Dahili Temel Çizgi)
Tasarım bilgileri, Detay Tasarım Aşaması (M4) boyunca peyderpey oluşturulur. Ortaya konulan her bir tasarım doğrulanmadan bir sonraki aktiviteye geçilmez. Doğrulanamayan tasarım çözümlerinin kontrollü ve proje takvimini riske sokmayacak şekilde güncellenebilmesi için yüklenici kontrolünde idame edilen dahili konfigürasyon temel çizgisine “Geliştirme Konfigürasyonu” denir. Bu dahili temel çizginin değişiklik yetkili ve sorumlusu yüklenicidir.
Geliştirme safhasının sonunda Geliştirme Konfigürasyonundaki tüm bilgiler nihai doğrulama olan konfigürasyon tetkikleri sonucunda geçerli kılınarak Ürün Temel Çizgisini oluşturacaktır.
3.2.4.1.4. Ürün Temel Çizgisi
Geleneksel yaklaşımda Ürün Temel Çizgisi, Geliştirme safhasının sonunda doğrulanmış ve geçerli kılınmış tasarım bilgileri olarak tanımlanmaktadır. Bu hali ile Ürün Temel Çizgisi aynı zamanda Teknik Veri Paketi’nin (TVP) büyük bir unsurunu oluşturur.
Ürün Temel Çizgisinin çekildiği dolayısıyla TVP’nin oluşturulduğu aşama Konfigürasyon Yönetim Planlama faaliyetlerinin bir çıktısı olarak proje takvimi ve ürün olgunluğu göz önüne alınarak netleştirilir. Maliyet etkin bir TVP’nin elde edilebilmesi için düşük ölçekli ilk üretimler tamamlanıp; ürün ve üretim hattının belirli bir olgunluğa ulaşması gerekir. Aksi halde bu olgunluğa ulaşmadan teslim edilen TVP’lerde müşterinin de onaylaması gereken çok sayıda sapma/feragat/değişiklik teklifinin yer alacağı ve olumsuz takvim etkisi yaratacağı değerlendirilmelidir.
3.2.4.2. ÖMÜR DEVRİ KONFİGÜRASYON TEMEL ÇİZGİLERİ
Geleneksel konfigürasyon temel çizgilerine ek olarak ömür devrinin farklı safhalarındaki konfigürasyon bilgilerinin sorumluluğunun iç-dış müşteriler arasındaki el değişimi için de temel çizgiler tanımlanabilir. Söz konusu safhaların bitirilme faaliyetini daha kesin hale getirmek ve safha geçişlerindeki yetki ve sorumluluk transferi ile kontrol ihtiyacını sağlam bir zemine oturtabilmek için Ömür Devri Konfigürasyon Temel çizgileri oluşturulabilir.
Ömür Devri Konfigürasyon Temel çizgileri geleneksel temel çizgileri ile çakışabileceği gibi proje ihtiyaçları doğrultusunda safhalar arası dönemlerde de oluşturulabilir. Örneğin, üretimin herhangi bir safhasında teslim edilen ürününün konfigürasyonu Üretildiği Hali Temel Çizgisi ile veya destek safhasındaki bir üründe yapılan tamirat ve tadilat işlemleri Desteklendiği Hali Temel Çizgisi ile kayıt altına alınabilir.
Şekil 4’te olası Ömür Devri Konfigürasyon Temel Çizgilerine örnek verilmiştir.
3.2.5. ARAYÜZ YÖNETİMİ
İki veya daha fazla ürünün birleşme/eşleşme sınırında ortak bir şekilde var olabilmeleri için tanımlanan fiziksel ve işlevsel özelliklere Arayüz Bilgileri adı verilir. Ürünler arası arayüzlerin yönetilebilmeleri bu arayüzlerin her iki (veya daha fazla) ürün arasındaki arayüz gereksinimlerinin tanımlanmasına, kayıt altına alınmasına ve değişiklik yönetiminde gözetilmesine bağlıdır.
Arayüz gereksinimleri, birbiri ile fiziksel ve/veya işlevsel arayüze sahip herhangi bir ürüne yapılacak değişikliklerin değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gereken kısıtlamalar getirmelidir.
3.2.5.1. BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK KONFİGÜRASYON YÖNETİM GEREKSİNİMLERİ
Birlikte çalışabilme öncelikle Konfigürasyon Yönetimi bilgilerinin aktarımının garanti altına alınmasını şart koşarak bu bilgilerin tüm paydaşlar tarafından anlaşılabilir ve aktarılabilir olmasını gerektirir. Konfigürasyon Yönetimi bilgilerinin kontrol edilebilir ve kullanılabilir olmasını sağlayabilmek için tüm bu bilgilerin uygun şekilde tanımlanmış (kimliklendirilmiş), birbiri ile uyumlu, yetki kontrollü, tamamlanmış ve kullanıcı imkanları ile okunabilir, görülebilir, işlem görebilir olması gerekir.
Birlikte çalışabilirlik için gerekli tüm arayüzler tanımlamalı ve arayüz yönetimi prensipleri doğrultusunda tüm ürünler birbiri ile belirli kısıtlar ve ortak onaylar üzerinden ilerlemelidir.
3.3. KONFİGÜRASYON DEĞİŞİKLİK YÖNETİMİ
Konfigürasyon temel çizgileri ile dondurulan konfigürasyon bilgilerinin sistematik ve izlenebilir bir şekilde değiştirilmesi veya temel çizgiden sapmaların onay mekanizması üzerinden kayıt altına alınması faaliyetine Konfigürasyon Değişiklik Yönetimi adı verilir.
Ürün ve ürün konfigürasyon bilgilerine gelebilecek değişiklik ve sapmaların kontrollü bir şekilde yapılabilmesi için; her bir değişiklik veya sapma teklifinin kayıt altına alınması, ilgililerine iletilmesi, değerlendirilmesi, karara bağlanması ve icra edilmesi gerekir.
Konfigürasyon Değişiklik Yönetimi iş akış şeması Şekil 5’te verilmiştir.
3.3.1. MÜHENDİSLİK DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ
Mühendislik Değişiklik Teklifi (MDT), değişiklik yönetimi adımlarının tamamında ancak ihtiyaca göre farklı detay seviye bilgiler içererek yer alır. MDT’lerin hazırlanması için aşağıdaki işlemler yapılır:
3.3.1.1. DEĞİŞİKLİĞİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ (MEŞRU KILINMASI)
Konfigürasyon değişiklik yönetimi faaliyetleri, efor ve maliyet içeren birçok iş adımı içermektedir. Yapılması önerilen değişikliklerin tüm paydaşlar için en fazla faydayı sağladığından emin olmak için herhangi bir işlem yapılmadan önce, olası etkilerin analiz edilerek pozitif değer katmayacak değişiklik/sapma isteklerinin sistematik olarak elenmesi ve kurum hafızasına alınması gereklidir.
3.3.1.2. DEĞİŞİKLİĞİN NUMARALANDIRILMASI (KİMLİKLENDİRİLMESİ)
Meşru bir değişiklik ihtiyacı belirlendikten sonra değişiklik teklifine tekil (eşsiz) bir numara (kimlik) atanır. Bu numara sadece değişiklik isteklerini birbirlerinden ayırmaya değil takip eden tüm bildirim, değerlendirme ve icra işlemlerinde referans alınacak numara görevini de görür. Bu numaraya ek olarak değişikliği özetleyen kısa bir başlık verilmesi tasnif ve değerlendirme faaliyetlerinde kolaylık sağlar.
3.3.1.3. DEĞİŞİKLİĞİN SINIFLANDIRILMASI
Değişiklik sınıflandırması değişikliğin etki derecesinin sınıflandırılmasını sağlar. Bu sayede değişiklik teklifi uygun değişiklik onay makamına yönlendirilir. Değişiklik etki sınıfları en temel anlamda “büyük” ve “küçük” (geleneksel olarak Sınıf 1, Sınıf 2) olarak nitelenebileceği gibi onay makamının tipine ve etki çeşitliliğine göre daha fazla sınıf da belirlenebilir. Bu tür bir belirlemede karmaşıklığa engel olmak için çok fazla bölünmelere gidilmemelidir.
Bir değişikliğin hangi sınıfa gireceğine karar verme sürecinin nasıl işletileceği, kimlerin sorumlu/yetkili olduğu, proje tipinin karar sürecinde bir etkisinin olup olmadığı hususlarına yönelik düzenleme sözleşmelerde ve/veya ilgili dokümanlarda belirtilir. Genel olarak, büyük (Sınıf 1) değişikliklerde onay makamı/otoritesi müşteri, küçük (Sınıf 2) değişikliklerde onay makamı/otoritesi yüklenicidir.
MDT geliştirme safhasında teklif edilebileceği gibi kullanım safhasında da tadilat olarak teklif edilebilir. (Bkz. Bölüm 4.1.Mühendislik Değişiklik, Sapma ve Feragat Önerilerinin Odak Sistem Destek Unsurları ve ELD Elemanları Üzerinde Etkileri)
Tablo 4 Genel değişiklik sınıflandırma kriterleri
| Sınıf 1 (Büyük) Mühendislik Değişiklikleri | Sınıf 2 (Küçük) Mühendislik Değişiklikleri |
| Proje boyunca | |
| · Proje toplam maliyeti, ürün maliyeti, teşvik ve ödemeleri etkiler
· Sözleşmede belirlenmiş garantileri etkiler · Teslimat takvimlerini etkiler · Proje kilometre taşlarını etkiler |
· Proje maliyetlerine, teşviklere, ödemelere, garanti, takvim ve kilometre taşlarına etkisi yoktur. |
| İşlevsel veya Tahsis Edilmiş Temel Çizgi çekildikten sonra | |
| · İşlevsel veya Tahsis Edilmiş Temel Çizgi ile dondurulmuş; (performans, ürün emniyeti, güvenilirlik ve desteklenebilirlik gibi) gereksinimleri etkiler (değişiklik önerir). | · Temel çizgilendirilmiş gereksinimlere etkisi yoktur. |
| Ürün Temel Çizgisi çekildikten sonra | |
| · Beraber görev yapan diğer ürünlerle var olan arayüzleri etkiler (değişiklik önerir),
· Test veya destek donanımlarını, yazılımlarını etkiler, · Ürün yedeklerini etkiler, · Eğitim malzeme, donanım ve yazılımlarını etkiler, · Teslim edilmiş araçlarda retrofit gerektirir, · Müşteri tarafından sağlanan (örn. DEMAM) yazılım veya ürünleri etkiler · Teslim edilmiş kullanım ve bakım talimatlarını etkiler · Ürün emniyetini etkiler · Kullanıcı özelliklerini, kullanım, eğitim, biyomedikal faktörleri veya ergonomiyi etkiler |
· Birimin işlevsel, performans veya yerine kullanılabilirlik özelliklerini etkilemez, müşteri tarafında bir işlem gerektirmez. |
3.3.1.4. DEĞİŞİKLİĞİN BELGELENDİRİLMESİ
Değişiklik veya sapma isteklerinin etkin bir değerlendirilmeye tabi olabilmeleri için anlaşılır, özlü ve geçerli bilgiler içerecek şekilde hazırlanması gerekir. Takvim ve maliyet etkileri olası alternatif çözümler ile müşteri/ihtiyaç makamı talebine göre gereken detayda verilir.
3.3.2. DEĞİŞİKLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE KARARA BAĞLANMASI
Onay öncesi tüm değişiklik ve sapma istekleri tüm olası etkiler ve riskler açısından değerlendirilir. Bu etkiler ve riskler;
- Teknik etkiler/riskler,
- Operasyon ve işletim etkileri/riskleri,
- Destek elemanlarına gelecek etkiler/riskler,
- İdame ve işletme dönemi bilgilerine (bakım dokümanları, el kitapları, yedekler vb.) gelecek etkiler/riskler,
- Takvim (teslimat takvimi, proje takvimi vb.) etki ve riskleri,
- Maliyet (maliyet artışı/azalışı, ürün başına maliyet artışı/azalışı vb.) etki ve riskleridir.
Ek olarak, değişiklik ve sapma isteklerinin kabul edilmemesi durumunda ortaya çıkacak durumlar da risk odaklı bir şekilde göz önüne bulundurulur.
Tüm etkiler ve riskler, uzun ve kısa vade fayda/zarar ekseninde değerlendirildikten sonra değişiklik onay otoritesi tarafından onaylanır veya reddedilir. Nihai karar, değişikliğin geçerli olacağı bir geçerlilik tanımı ile birlikte (değişikliğin geçerli olacağı tarih, proje no, iş emri no, seri no, sistem/platform no gibi) kayıt altına alınır ve ilgili paydaşlara duyurulur (Bkz. Bölüm 2.3.2 Ömür Devri Konfigürasyon Yönetiminde Yönetişim ve Öngörü).
3.3.3. DEĞİŞİKLİĞİN İCRA EDİLMESİ
Onaylanmış değişiklik ve sapmalar, değişiklik formundaki öngörü ve takvim doğrultusunda icra edilir. Bu icra faaliyeti değişikliğin tipine göre çok uzun sürebilecek ve birçok birimin uyum içerisinde çalışmasını gerektirebileceğinden değişikliklerin icrasının planlanması önemlidir.
Bu planlama faaliyetinde değişiklik ve sapmaların aciliyeti, etkilenen proje/projeler, devam eden üretim durumu, mevcut hammadde envanteri ve eldeki üretilmiş malzemelere dair ne gibi işlemlerin yapılacağı göz önünde bulundurulur.
3.3.4. SAPMA VE FERAGAT YÖNETİMİ
Sapma veya feragatler, sınırlı süre veya sayıda olmak kaydı ile ürün konfigürasyon bilgilerinden farklı bir ürün için onay makamından (müşteri veya kurum içi) alınan resmi onaydır. Sapma ve feragatler mühendislik değişiklik isteklerinden farklı olarak ürün konfigürasyon bilgilerinde bir güncelleme tetiklemezler. Üretim öncesi gerçekleşen farklılıklara sapma, üretim sırasında veya üretim bitiminde karşılaşılan farklılıklara feragat adı verilir.
3.4. KONFİGÜRASYON DURUM MUHASEBESİ
Konfigürasyon durum muhasebesi iki temel faaliyetten oluşur; ürün konfigürasyon bilgilerinin kaydedilmesi (girdiler) ve rapor edilmesi (çıktılar). Bu girdi ve çıktılar sadece ürün ve ürün konfigürasyon bilgilerinin kontrol altında tutulmasına hizmet etmez, aynı zamanda Konfigürasyon Yönetimi sürecinin sürekli iyileştirme kapsamında ölçülmesine de imkân sağlar.
Ürün Ömür Devri’nin tüm safhalarında yayımlanan ve temel çizgileri çekilen bilgilerin belirli bir periyotta ya da isteğe bağlı olarak ilgili sistemlerden yetki kısıtları dahilinde ulaşılabilir olması gerekir.
Konfigürasyon Durum Muhasebesi bilgileri ömür devri safha geçişlerinde veya gözden geçirme faaliyetlerine temel oluşturan bilgi seti olarak kullanılır.
Ömür devri safhaları değiştikçe Konfigürasyon Durum Muhasebesi çıktıları da üretilen bilgiler doğrultusunda değişiklik gösterir.
Konfigürasyon Durum Muhasebesine ilişkin bilgilerin kim tarafından hazırlanacağına, kime raporlanacağına ve nasıl ve kim tarafından değerlendirileceğine yönelik düzenleme sözleşmelerde ve/veya ilgili dokümanlarda belirtilir.
3.5. KONFİGÜRASYON TETKİKLERİ
Konfigürasyon Tetkiki Konfigürasyon Birimleri ve Odak Sistem’in tamamı veya bir kısmının resmi gözden geçirme faaliyetidir. Diğer bir ifadeyle, müşterinin teslim almak üzere olduğu Odak Sistem’in sözleşme ile yükleniciye iletilmiş olan gereksinimleri karşıladığı ve ilgili ürün konfigürasyon bilgilerinin ürün ile tamamen tutarlı olduğunun teyit edilmesidir.
Her bir Konfigürasyon Birimi için yapılması büyük bir iş gücü gerektireceğinden örnekleme yapılabilir.
Konfigürasyon tetkikleri müşteri nezdinde yapılacağından; tetkik planlamasının uygun şekilde yapılması, müşteri ve diğer tüm paydaşlara zamanında duyurulması önem arz eder.
İki temel konfigürasyon tetkiki vardır:
- İşlevsel Konfigürasyon Tetkiki: konfigürasyon biriminin ilgili ürün konfigürasyon bilgilerinde detaylandırılmış olan işlevsel ve performans karakteristiklerine ürün üzerinde ulaşıldığının resmi gözden geçirilmesidir,
- Fiziksel Konfigürasyon Tetkiki: konfigürasyon biriminin ilgili ürün konfigürasyon bilgilerinde detaylandırılmış olan fiziksel karakteristiklerin ürün ile uyumlu olduğunun ve ilgili tüm kayıtların etkin bir şekilde tutulduğunun resmi gözden geçirilmesidir.
4. KULLANIM VE DESTEK SAFHASINDA KONFİGÜRASYON YÖNETİMİ
Ömür devri içerisinde her bir odak sistem, sistem ya da bunlara ait ELD elemanları bir ömür devri safhasından bir diğerine hareket ederken, her bir safhada birbirinden farklı süreçler ile karşılaşırlar. (Bkz.TSSÖDYP-01 Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve))
Örneğin bir sistemin; geliştirme safhasında mimari tanımlama süreci, tasarım tanımlama süreci vb. yürütülürken kullanım ve destek safhalarında destek süreci, ikmal süreci vb.leri başlayabilir. (Bkz. TSSÖDYP-02 Sistem Ömür Devri Süreçleri Rehberi) Bir safhadan diğerine geçen sistemin Konfigürasyon Yönetim Planı dahil birçok dokümanda güncellemeler ve gözden geçirmeler kaçınılmaz olmaktadır.
Kullanım ve destek safhalarında Konfigürasyon Yönetiminin odağı ürünlerin teslimat akışı devam ederken sahadaki ürün gruplarının, teslimat kalemlerinin, yedek parçaların ve destek ekipmanı/altyapılarının ürün konfigürasyon bilgilerindedir. Bu bilgilere uygun idame edilerek işletilen ürünlerde, değişiklik yönetimi ve sapmaların sahadaki birimlere uygulanmasının planlaması ve yönetimi önem arz eden konuların başında gelir.
Kullanım ve destek döneminde öne çıkan diğer Konfigürasyon Yönetimi faaliyetleri:
- Gereken operasyona hazır olabilirlik seviyesine uygun şekilde ürünün ve konfigürasyon birimlerinin konfigürasyon durum muhasebeleri,
- Mühendislik değişiklik teklifleri ile sapma ve feragat önerilerinin etkin ve hızlı şekilde işlem görmesi,
- Mühendislik değişikliklerinin icra adımları için rehber hazırlanması ve yayımlanması,
- Tadilat işlemlerinin etkin yapılabilmesi için hazırlanan kit teslimatlarının doğrulanması ve geçerli kılınması,
- Temel çizgi bilgi ve belgelerinin idamesi ve güncellenmesi,
- Yüklenici tarafından desteklenen her bir ünitenin destek varlıklarının (destek ekipmanları, test program setleri, eğitim dokümanları ve yardımcı malzemeleri, el kitapları ve yazılımlar) konfigürasyon bilgilerinin takip edilebilirliğinin sağlanmasıdır.
4.1. MÜHENDİSLİK DEĞİŞİKLİĞİ, SAPMA ve FERAGAT ÖNERİLERİNİN ODAK SİSTEM VE ELD ELEMANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Konfigürasyon Yönetimi’nin temel amacı odak sistemin belirlenen özelliklerinin ömür devri boyunca izlenebilirliğini sağlamak ve bu özelliklerin sürekli olarak doğrulanabildiğinin bilgisini kullanıcısına anlık olarak sunabilmektir. Konfigürasyon Yönetimi sürecinde Değişiklik Yönetimi fonksiyonu da odak sitemin ömür devri safhaları arasında ilerleme ve geçişleri sırasında konsept safhasında fonksiyonel gereksinimlerin değişmesi ile başlayabileceği gibi geliştirme safhasında fiziksel gereksinimler, üretim safhasında üründe değişimler, kullanım ve destek safhasında ise lojistik konfigürasyon değişiklikleri ile devam edebilirler. Bu değişiklikler en nihayetinde ürünün envanterden çıkarılması safhasında ürüne dahil BOM (malzeme listesi)‘un hurda maliyetine kadar birçok faktörü etkiler. Ürünün envanterden çıkarılması safhasında yedekler ve destek ekipmanlarının diğer sistemler ile ortaklıklarının da değerlendirilmesine olanak sağlar.
Kullanım ve destek safhalarında mühendislik değişikliği, sapma ve feragat önerilerinin yönetiminde üretimi devam eden ve teslimatı yapılmış bütün ürünlerin göz önünde bulundurulması hayati önem taşır. Değişiklerin değerlendirilmesi, yetkilendirilmesi ve icrası aktivitelerinin tamamında kullanım ve destek dönemi için türetilmiş olan lojistik destek elemanlarının ne derecede etkileneceği analiz edilir ve karar mekanizmasında göz önünde bulundurulur. Bu analizlerde birbiri yerine kullanılabilirlik, demodelik yönetimi ve tedarik zincirinin yıllara sari durumu da göz önünde bulundurulur. Sahada veya operasyonda bulunan ünitelere uygulanacak bir değişikliğin teslimat öncesi süreçlere göre ek maliyetler (ulaşım, konaklama, yazılı baskı vb.) getireceği değerlendirilmelidir.
Örneğin, mühendislik değişikliği, sapma ve feragat önerilerinde değişen konfigürasyon bilgilerinden dolayı değişmesi gereken ELD elemanlarının ve dokümanların (kullanıcı el kitapları, bakım kitapları, bakım araçları, tamir kitleri, yedek parçalar vb.) değişiklikten nasıl etkileneceği Konfigürasyon Yönetim Planı ve ELD Planı içinde detaylı olarak tanımlanmalıdır. Müşteri onayına sunulan her bir mühendislik değişikliği, sapma ve feragat önerilerinde de bu hususlara yer verilir. Teslim edilmiş ürünler (Odak sistem, ELD elemanları ve destek elemanları) kullanımda olduklarından dolayı değişiklik icra faaliyetinin ihtiyaç takvimine uygun olarak nasıl koordine edileceği detaylandırılır.
4.2. ENVANTERDEN ÇIKARMA SAFHASINA HAZIR OLMA
Envanterden çıkarma safhasında konfigürasyon yönetimi faaliyetleri envanterden çıkarılacak ünitelerin takip ve kayıt işlemlerinden ibarettir. Ünitelerin sorunsuz ve takvime uygun bir şekilde envanterden çıkarılabilmesi için aşağıdaki işlemler asgari olarak yerine getirilir:
- Envanterden çıkarma işlemlerinin tamamlanma dokümanları hazırlanır ve güncel tutulur,
- Envanterden çıkarılan tüm ünitelerin, sistem ve alt sistemler ile parçaların konfigürasyon durum muhasebesi bilgilerinin (parça, seri ve kafile numaralı vb.) izlenebilirliği sağlanır.
- Envanterden çıkarılan tüm ünitelerin, sistem ve alt sistemler ile parçaların konfigürasyon bilgilerinin envanterdeki diğer sistemler ile olan müşterekliği hakkında bilgilerin izlenebilirliği sağlanır.
5. UYARLAMA
Konfigürasyon Yönetimi Planlama fonksiyonu proje, müşteri ve son kullanıcı ihtiyaçlarına göre gerçekleştirilen uyarlama faaliyetlerini içermektedir.
Uyarlama ihtiyaçları risk odaklı bir yaklaşım ile değerlendirildikten sonra konfigürasyon yönetim planına yansıtılarak ilgili tüm paydaşların onayına sunulur. Örneğin Modernizasyon projeleri için söküm-takım ve yeniden kullanım gereksinimleri planlama aşamasında ilgili paydaşlarla değerlendirilmeli ve temel konfigürasyon yönetim gereksinimlerinin uyarlaması olarak konfigürasyon yönetim planına yansıtılmalıdır.
DOKÜMANIN HAZIRLANMASINDA GÖREV ALAN KURUM/KURULUŞLAR
SAVUNMA SANAYİİ BAŞKANLIĞI
MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI
HAVA KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI
DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI
ASKERİ FABRİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TERSANELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ASELSAN A.Ş.
BMC OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
FNSS SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş.
HAVELSAN A.Ş.
KOÇ BİLİG VE SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ A.Ş.
MİLSOFT YAZILIM TEKNOLOJİLERİ A.Ş.
NUROL HOLDİNG A.Ş.
ROKETSAN A.Ş.
TUBİTAK SAGE