Kullanım ve Destek İhtiyaçları Çerçevesinde Yerlileştirme Millileştirme Rehberi sayfasının kaynağını görüntüle

 [[Dosya:BAŞKANFOTO.jpg|sol|küçükresim|400x400pik]]


























Savunma  Sanayii Başkanlığı çatısı altında, ilgili tüm paydaşların katılımıyla  faaliyet göstermek üzere Türk Savunma Sanayii Ömür Devri Yönetimi Platformu  (TSSÖDYP) kurulmuştur.

TSSÖDYP;  savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin ihtiyacın belirlenmesi, sistemlerin  tedariki, kullanımı, desteklenmesi ve envanterden çıkarması safhalarını bir  bütün halinde ele alan Sistem Ömür Devri Yönetimi ilke ve uygulamalarının  ülkemizde yaygınlaştırılmasını ve savunma programlarının/ projelerinin  yürütülmesinde savunma ve güvenlik ekosistemini oluşturan tüm paydaşlarca  anlayış birliğine ulaşılmasını amaçlamaktadır.

Savunma sistemlerinin ömür devri yönetiminde millî bünyemize  uygun, ülkemize özgü çözümler üretmek ve bunları dokümante etmek gibi önemli  bir misyonu olan TSSÖDYP; Başkanlığımız, Milli Savunma Bakanlığı ve ilgili  birimleri, Genelkurmay Başkanlığı, K.K.K.lığı, Dz.K.K.lığı, Hv.K.K.lığı,  J.Gn.K.lığı, S.G.K.lığı, EGM, TÜBİTAK, SASAD ve savunma sanayii firmaları  temsilcilerinin katılımı ile çalışmalarına devam etmektedir.

Sistem ömür devri yönetimi yaklaşımı ile; savunma ve güvenlik  sistemlerine ilişkin ihtiyacın belirlenmesi aşamasından envanterden çıkarma  safhasının sonuna kadar görev alan tüm kamu kurum ve kuruluşları ile özel  sektör firmalarının sistemlerin istenilen performans seviyesinde mümkün olan  en az maliyetle tedariki, kullanımı ve lojistik desteğinin sağlanabilmesi  için görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde ömür devrinin tamamında  birlikte çalışmaları öngörülmektedir.

Bu itibarla, savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin ihtiyacın  belirlenmesinin, tedarikinin, kullanımının, lojistik desteğinin ve  envanterden çıkarılmasının en baştan uzun soluklu bir program olarak  kurgulanmasının ve ilgili birimler aracılığı ile sistem ömür devri yönetimi  faaliyetlerinin yürütülmesinin faydalı olacağı değerlendirilmektedir.

TSSÖDYP tarafından son iki buçuk yıl içinde gerçekleştirilen  çalışmalar ile savunma ve güvenlik sistemlerinin ömür devri yönetimine  ilişkin planlama ve uygulamaya esas olacak yaklaşımları ortaya koyan 13 adet  rehber, iki adet bilgi kitapçığı ve bir adet terminoloji dokümanı  hazırlanmıştır.  Uygulamalardan  alınacak geri bildirimler ile söz konusu dokümanların güncellenmesi,  geliştirilmesi ve önümüzdeki dönemde uygulamaya esas düzenlemelerin alt  yapısını oluşturması hedeflenmektedir.

TSSÖDYP çalışmalarına katkı veren ve dokümanların  hazırlanmasında görev alan tüm paydaşlarımıza teşekkürlerimi sunuyorum.


Prof.Dr. İsmail DEMİR

T.C. Cumhurbaşkanlığı

Savunma Sanayii Başkanı
= 1  GENEL =

== 1.1  GİRİŞ ==
Bu doküman kapsamında kullanım ve destek ihtiyaçları çerçevesinde yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetlerine ilişkin açıklayıcı bilgiler ile bu faaliyetlerin sistem ömür devri safhalarında ne şekilde ele alınması gerektiğine yönelik tavsiyeler yer almaktadır.

== 1.2  AMAÇ ==
Bu dokümanın amacı:

* Yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetlerinin önemi hakkında farkındalık yaratmak,
* Yerlileştirilmesi ve millîleştirilmesi öngörülen ve/veya gereken alt sistem, parça ve tüm bileşenlerin yerlileştirilmesi ve millîleştirilmesi faaliyetlerinin planlanmasına, yönetilmesine, doğrulanmasına ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ilişkin rehberlik etmektir.

Bu doküman, savunma ve güvenlik sektöründe görev alan tüm paydaşların Kullanım ve Destek Safhalarında Yerlileştirme ve Millîleştirme faaliyetlerinde rehberlik etmek üzere hazırlanmıştır.

== 1.3  KAPSAM ==
Bu doküman, savunma sanayii projelerinde savunma ve güvenlik birimlerinin envanterindeki sistemlere ait alt sistem, malzeme, bileşen ve ögeler ile ilgili ülkemizdeki kamu ve özel sektöre ait tüm kaynakların kullanılarak tasarım, üretim ve geliştirme çalışmalarının yapılmasına yönelik yürütülmesi önerilen faaliyetleri içermektedir.

== 1.4  REHBERİN KULLANIMI ==
Kullanım ve Destek ihtiyaçları Çerçevesinde Yerlileştirme ve Millîleştirme Rehberi, üç bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölüm; amaç, kapsam ve referanslar gibi genel bilgileri içermektedir. Ayrıca terim ve kısaltmalar da bu bölümün içindedir.

İkinci bölümde, yerlileştirme ve millîleştirme kararının verilmesine esas stratejik ve harekât ihtiyaçları kapsamında yürütülmesi önerilen yaklaşım hakkında genel bilgi verilmektedir.


Üçüncü bölümde:

* Sistem ömür devri yönetiminde yerlileştirme ve millîleştirme karar noktaları ve kararın verilmesinin ardından sürekliliğin güvenilir şekilde devamının güvence altına alınması için dikkat edilmesi gereken hususlar,
* Yerlileştirme ve millîleştirme kararı verilmiş olan alt sistem ve/veya parçanın yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetlerinin uygulaması,
* Yerlileştirme ve millîleştirme kararı verilmiş olan alt sistem ve/veya parça için yürütülecek faaliyetlere ilişkin süreç ile ilgili bilgi, doğrulama ve geçerli kılma kapsamında yetkinliklerin süreç içindeki yeri, sürdürülebilir kılınması ve devamlılığı hakkında önerilen yaklaşım paylaşılmaktadır.

== 1.5  REHBERİN GÜNCELLENMESİ ==
Rehber, ilgili paydaşların ihtiyacı doğrultusunda güncellenecektir. Değişiklikler, aşağıdaki Değişiklik İzleme Tablosu’ndan izlenebilecektir.

Tablo 1 Değişiklik İzleme Tablosu
{| class="wikitable"
|'''YAYIN  NO'''
|'''YAYIN  TARİHİ'''
|'''DEĞİŞİKLİK  YAPILAN BÖLÜM/SAYFA'''
|'''AÇIKLAMA'''
|-
|01
|Ağustos 2021
|<nowiki>-</nowiki>
|İlk yayın
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|}

== 1.6      REFERANSLAR ==
1.        3238 Sayılı Kanun,

2.        4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu

3.        5201 ve 5202 Sayılı Kanun,

4.        5201 ve 5202 sayılı yönetmelik,

5.        5746-Sayili-Ar-Ge Faaliyetlerinin-Desteklenmesi-Hakkinda-Kanun

6.        Kalifikasyon Test ve Kabul İşlemleri Süreç Tanımı

7.        MSY 317-2 (C) MSB Savunma Sanayii Güvenliği Yönergesi

8.        MSY 310-12 MSB Askeri Fabrikalar ve Tersaneler Gn.Md.lüğü 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu İstisnalar (3-b) Kapsamındaki Mal ve Hizmet Alımları Yönergesi

9.        MSY 310-10 (A) MSB Tedarik Yönergesi  

10.     Dış Ticaret Mevzuatı,

11.     TÜBİTAK Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayi Panel Raporu (Vizyon 2023 )

12.     TSSÖDYP Doküman Seti
{| class="wikitable"
|+
! colspan="2" |'''TSSÖDYP DOKÜMAN SETİ'''
|-
|'''DOKÜMAN ADI  '''
| '''DOKÜMAN KODU'''
|-
|Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve) 
|TSSÖDYP-01
|-
|Sistem Ömür Devri Yönetimi Süreçleri Rehberi   
|TSSÖDYP-02
|-
|Ürün Destek Stratejileri ve Modelleri Rehberi 
|TSSÖDYP-03
|-
|Entegre Lojistik Destek (ELD) Rehberi 
|TSSÖDYP-04
|-
|Entegre Lojistik Destek (ELD) İsterleri Hazırlama Rehberi  
| TSSÖDYP-05
|-
|Lojistik Destek Analizleri ve Kayıtları Rehberi  
|TSSÖDYP-06
|-
|Tedarik Zinciri Yönetimi Rehberi
|TSSÖDYP-07
|-
|Sistem Ömür Devri Yönetiminde Demodelik Yönetimi Rehberi 
|TSSÖDYP-08
|-
|Kullanım ve Destek İhtiyaçları Çerçevesinde Yerlileştirme/

Millîleştirme Rehberi
|TSSÖDYP-09
|-
|Kullanım ve Destek Safhaları Kalite Yönetimi Rehberi 
|TSSÖDYP-10
|-
|Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Yönetimi Rehberi
|TSSÖDYP-11
|-
|Teknik Yayın Hazırlama Rehberi  
|TSSÖDYP-12
|-
|Eğitim ve Eğitim İhtiyaçları Rehberi
|TSSÖDYP-13
|-
|Sistem Ömür Devri Yönetimi Terminolojisi
|TSSÖDYP-14
|-
|Kodlandırma ve Sınıflandırma Bilgi Kitapçığı
|TSSÖDYP-15
|-
|ASD/AIA S-Serisi ELD Spesifikasyonları Seti Tanıtım Kitapçığı
|TSSÖDYP-16
|}

== 1.7  TANIMLAR VE KISALTMALAR ==

=== 1.7.1  TANIMLAR ===
Tablo 2 Tanımlar Tablosu
{| class="wikitable"
|'''Terim'''
|'''Tanım'''
|'''Diğer Kullanım'''
|-
|Kritik Sistemler
|Harekâtı  tehlikeye sokabilecek olan, ihraç lisansına ve kontrol rejimine tabi olması  nedeniyle yurt içinde üretimi, mümkün olmaması halinde ortak üretimi gerekli  görülen sistemler/teknolojilerdir.
|
|-
|Millî Olması Zorunlu Sistemler
|Millî  güvenliğimizin sağlanması için yurt içi imkanlarla milli  kurum/kuruluş/firmalarca üretilmesi gerekli olan sistemler ve/veya  teknolojilerdir.
|
|-
|Planlama ve Programlama Direktifi
|10  yıl ve daha uzun vade için programlama çalışmalarına rehber olacak genel  esasları, öncelikleri ve kriterleri belirleyen temel dokümandır.
|
|-
|Teknik Yönetim Sorumluluğu  
|Savunma  ve destek sistemlerinin (teçhizat ve malzeme dahil) harekât ihtiyacını etkin,  emniyetli ve ekonomik olarak karşılayacak şekilde envantere alınması ve  kullanım ve destek faaliyetlerinin yürütülmesi, değerlendirilmesi ve  denetlenmesi, geliştirilmesi amacıyla gerekli her türlü organize mühendislik  hizmetinin yerine getirilmesi sorumluluğudur. 
|
|-
|Teknolojik Onarım Merkezi 
|Farklı  savunma sistemlerine ait olmakla birlikte benzer teknik özelliklere (aynı  teknolojiye) sahip, bir grup savunma sistemi, teçhizatı veya malzemenin  fabrika seviyesi bakımını gerçekleştirebilen bir teknik uzmanlık merkezidir.
|
|-
|Ürün Geliştirme

Product/System Development
|Sistem  ve alt sistemlerle bunlara ait malzemeler ile bunların test, bakım onarım  donanımları ve/veya yazılımları üzerinde, performans ve verimlilik artırmaya  dönük veya söz konusu sistem/alt sistemlerin sürdürülebilirliğini sağlamak  amacıyla yapılan teknik faaliyettir.
|
|-
|Yerlileştirme Değerlendirme Kurulu
|Gnkur.  Lojistik Bşk.lığı, Gnkur. Plan Prensipler Bşk.lığı, AFGM, TGM, MSB-Teknik  Hizmetler D.Bşk.lığı, SSB Başkan Yardımcısı, SSB Ar-Ge D.Bşk.lığı,  Sanayileşme D.Bşk.lığı, Harekat Destek Grup Başkanlığı ve ilgili Daire  Başkanları ile Harekât Koordinasyon Şube Müdürü’nden müteşekkil ve  çalışmalarını ilgili SSB Başkan Yardımcısı başkanlığında yürüten kurul
|
|}

=== 1.7.2  KISALTMALAR ===
Tablo 3 Kısaltmalar Tablosu
{| class="wikitable"
|'''Kısaltma'''
|'''Açık Yazımı'''
|'''Diğer Kullanım'''
|-
|Ar-Ge

R&D
|Araştırma-Geliştirme

Research-Development
|
|-
|CoC
|Certificate  of Conformance
|
|-
|Gnkur. Bşk.
|Genelkurmay  Başkanlığı
|
|-
|MSB
|Milli  Savunma Bakanlığı
|
|-
|MSB AFGM
|Milli  Savunma Bakanlığı Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü
|
|-
|MSB TGM
|Milli  Savunma Bakanlığı Tersaneler Genel Müdürlüğü
|
|-
|SSB
|Savunma  Sanayii Başkanlığı
|
|-
|TOM
|Teknolojik  Onarım Merkezi
|
|-
|TYS
|Teknik  Yönetim Sorumluluğu
|
|-
|Ür-Ge
|Ürün  Geliştirme
|
|-
|VBO
|Vakıf  Bağlısı Ortaklıklar
|
|} 

== 1.8  TABLOLAR ve ŞEKİLLER ==

=== 1.8.1  TABLOLAR ===
Tablo 1 Değişiklik İzleme Tablosu

Tablo 2 Tanımlar Tablosu

Tablo 3 Kısaltmalar Tablosu

Tablo 4 Örnek Önceliklendirme Kriter Tablosu

Tablo 5 Millîlik ve Yerlilik Oranları Belirleme Örnek Tablosu

Tablo 6 Ürüne ve Çalışmaya göre ölçütler ve önceliklendirme Kriterleri Tablosu

=== 1.8.2  ŞEKİLLER ===
Şekil 1 Sistem Ömür Devri Süresince Yerlileştirme ve Millîleştirme

Şekil 2 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri ile ELD Etkileşimi Şeması

Şekil 3 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri

Şekil 4 Yerlileştirme ve Millîleştirme Ana Çalışma Şeması

Şekil 5 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri Kapsamında Yürütülen Faaliyetler

Şekil 6 TSSÖDYP Dokümanları Etkileşim Şeması
= 2  YERLİLEŞTİRME ve MİLLÎLEŞTİRME =

== 2.1  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME NEDİR? ==
'''Yerlileştirme:''' Teknoloji, ürün veya hizmetlerin yurt içinde üretilmesidir.

'''Millîleştirme:''' Yabancı ülkeye veya yabancı menşeili firmaya, kuruma fikri ve sınai hak ve mülkiyet açısından bağımlı olmaksızın teknoloji, ürün veya hizmetlerin millî firma, kurum veya kuruluş tarafından geliştirilmesidir.

== 2.2  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİNİN HEDEFLERİ NELERDİR? ==
Yerlileştirme ve millîleştirme çalışmaları kapsamında yürütülecek faaliyetlerin devamlılığını garanti altına alan yolun tanımlanması ile savunma sanayiinin varlığını sürdürmesi ve daha da güçlü kılınması, sonuçta da yurt dışı bağımlılığın azaltılması hedeflenmektedir.

== 2.3  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİNİN SİSTEM ÖMÜR DEVRİ İÇİNDEKİ YERİ NEDİR? ==
Sisteme ait alt sistem ve/veya parçanın, kullanım ve destek ihtiyaçları çerçevesinde tasarımı ve üretimi çalışmaları için yerlileştirilmesi veya millileştirilmesi uygulamalarının ömür devri süreci içerisindeki yeri Şekil 1’de verilmektedir.
[[Dosya:Şekil 1 Sistem Ömür Devri Süresince Yerlileştirme ve Millîleştirme.jpg|alt=Şekil 1 Sistem Ömür Devri Süresince Yerlileştirme ve Millîleştirme|sol|küçükresim|665x665pik|Şekil 1 Sistem Ömür Devri Süresince Yerlileştirme ve Millîleştirme]]

== 2.4  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİ İLE ENTEGRE LOJİSTİK DESTEK DİSİPLİNİNİN ETKİLEŞİMİ ==
Sistem ömür devri boyunca performans, maliyet, takvim, kalite, harekât ortamı, lojistik destek ve demodelik kriterleri dikkate alınarak yerlileştirilen ve millîleştirilen alt sistemlerin ve parçaların desteğiyle savunma yeteneklerinin optimize edilmesi hedeflenir.

Alt sistem ve bileşenlerin; ömür devri yönetiminde yer alan ihtiyaç makamlarının, tedarik makamlarının, MSB bünyesinde ve özel sektörde yer alan kurum ve kuruluşlar ile üreticilerin Şekil 2’deki etkileşimleri dikkate alarak ELD disiplini hususunda gereken hassasiyeti göstermeleri ile savunma ve güvenlik sektörünün yeteneklerinin optimize edilmesi mümkün olur.

Geliştirme aşamasında bulunan savunma ve güvenlik sistemlerinin tedarik zinciri kurgulanırken sistemlerin kullanım safhasında tedarikinde sıkıntı yaşanabilecek, özellikle kritik alt sistem, yedek parça, sarf malzemesi vb.’lerinin tespitinde lojistik destek analizlerinin çıktılarından yararlanılması gerekir (Bkz. TSSÖDYP-06 Lojistik Destek Analizleri ve Kayıtları Rehberi). Detay tasarım aşaması tamamlanıp kritik tasarım onayı verilmeden önce tedarikinde sıkıntı yaşanabilecek malzemelere ilişkin geri bildirimler ile gerekli konfigürasyon değişiklikleri (Bkz.TSSÖDYP-11 Sistem Ömür Devri Yönetiminde Konfigürasyon Rehberi) sağlanmalı, yeni konfigürasyon kalemleri dikkate alınarak lojistik destek analizleri tekrarlanmalı ve Entegre Lojistik Destek Planları (ELDP) olgunlaştırılmalıdır (Bkz. TSSÖDYP-04 Entegre Lojistik Destek Rehberi). Bu aşamada ELD elemanlarından tasarıma etki ve ikmal desteğine ilişkin çalışmalar ön plana çıkar. (Bkz.TSSÖDYP-07 Tedarik Zinciri Yönetimi Rehberi)

Geliştirme safhasındaki sistemlerde kritik tasarım onayından önce, bunlarla sınırlı olmamak üzere kritik malzemelerle (konfigürasyon kalemleri, sarf malzemeleri, vb) ilgili aşağıdaki hususların dikkate alınması ve varsa olumsuzlukların giderilmesi gerekir:

* Belirli bir ülkeye bağımlılık durumu,
* Belirli bir yurtdışı üretici ve/veya bir merkeze     bağlı üreticilere bağımlılık durumu,
* Sistemin kullanım ömrü dikkate alınarak malzemelerin     üretimden kalkma ve azalan imalatçı kaynaklarına ilişkin risk durumu.

Sistemlere ilişkin konfigürasyonun güvenilirlik, kullanıma hazır olma, idame edilebilirlik vb. kriterler çerçevesinde yurtiçi ürünlerden oluşturulması ve/veya yurtiçinden tedarikine ilişkin planlama yapılması (Bkz. TSSÖDYP-09 Kullanım ve Destek İhtiyaçları Çerçevesinde Yerlileştirme/Millileştirme Rehberi).

Şekil 2 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri ile ELD Etkileşimi Şeması

= 3  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME SÜRECİ ÇALIŞMALARI =

== 3.1  YERLİLEŞTİRME ve MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİNE KARAR VERİLMESİ ==

=== 3.1.1  YERLİLEŞTIRME VE MİLLÎLEŞTİRME STRATEJİSİ ===
Savunma ve güvenlik sistemleri; ülke kaynaklarının uygun şekilde kullanımı açısından ihtiyaçların önem ve öncelik durumuna göre; Millî Olması Zorunlu Sistemler/Teknolojiler, Kritik Sistemler ve Diğer Sistemler olarak sınıflandırılmasında aşağıda belirtilen stratejik kriterler dikkate alınmaktadır:

* Ülke güvenliğinin sağlanması için, duyulan ihtiyaçların güvenli ve istikrarlı biçimde karşılanması,
* Yüksek teknolojiye sahip harp silah ve vasıtalarının yurt içinde üretilmesi, bunun için gerekli teknoloji tabanının oluşturularak üretim tesislerinin kurulması ve kurulmuş bulunan ulusal savunma sanayii tesislerinin teşvik ve desteklenmesi,
* Savunma Sanayi Stratejisinin belirlenmesinde Türkiye’nin Millî Askerî Stratejisi ile Planlama ve Programlama Direktifinin kaynak olarak alınması,
* Millî Olması Zorunlu Sistemlerin/Teknolojilerin mümkün olan en kısa sürede yurt içinde geliştirilmesi,
* Kritik Sistemlerin/Teknolojilerin uzun vadede yurt içinde geliştirilmesi mümkün olmayanlar için ortak üretime gidilmesi,
* Diğer Sistemlerin/Teknolojilerin de görev kritikliklerinin dikkate alınarak çok kaynaktan tedarik politikasına uygun olarak en ekonomik ömür devir maliyetini sağlayan kaynakların değerlendirilmesi,
* Yurtiçinde üretilen savunma teçhizatının ihraç edilebilmesi.

Kullanım ve destek safhaları yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında önceliklendirme çalışmalarının Tablo 1 çerçevesinde yürütülmesi uygundur. EK-A’da verildiği şekilde ölçütlerin katsayılarının ağırlıklandırılması mümkündür.


Tablo 4 Örnek Önceliklendirme Kriter Tablosu


=== 3.1.2 YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FİRMA VE TEKNOLOJİ SEÇİM KRİTERLERİ ===
Yerlileştirilme veya millîleştirme çalışmaları yapılan malzemelere ilişkin olarak firma ve teknoloji seçimi aşamasında, MSB bünyesinde faaliyet gösteren askeri fabrikalarda bulunan kaynak, tecrübe ve bilgi birikiminden faydalanılmalı, yerli ve/veya milli firmalar tercih edilmeli, savunma sanayii ürünlerinin seçiminde de yerlilik oranı Tablo 2 kullanılarak belirlenmeli ve yerlilik oranı yüksek ürünleri olan firmalar yabancı menşeili firmalara kıyasla tercih edilmelidir. Millî teknolojilerin geliştirilmesi ve öncelikle teminini sağlamak üzere idare tarafından gerekli yönlendirmeler ve işbirlikleri sağlanmalıdır.

Tablo 2’de yer alan başlıkların kapsamları aşağıdaki şekilde ele alınmaktadır:

'''Tasarım:''' Uygulama ve entegrasyon faaliyetleri için gerekli detay bilgileri kullanarak, mimari modele, mühendislik çalışmalarına ve müşteri isteklerine uygun olarak tekrarlı (iteratif) şekilde oluşturulur.

'''Geliştirme:''' Müşteri gereksinimlerini karşılayacak ihtiyacın tanımlanması ve üretime hazır hale getirilmesi faaliyetleridir. Sonuçta tasarım sonucu ortaya çıkarılan; üretilebilir, test edilebilir, değerlendirilebilir, işletilebilir, desteklenebilir ve kullanımdan kaldırılabilir nitelikte ve ilave faydalar sunan yeni veya farklı karakteristiklere sahip ürünlerdir.

'''Test:''' Gerçek ya da simüle edilen fonksiyonel, operasyonel ve/veya çevresel etkilerin kontrollü bir şekilde uygulanması sırasında veya sonrasında, sistem performansının ölçüldüğü doğrulama yöntemidir.

'''Üretim:''' Ekonomik değeri olan mal ya da hizmetlerin oluşturulmasını sağlayan faaliyetlerin tümü.

'''Satış:''' Herhangi bir pazarda ürün ve/veya hizmeti satmak amacıyla, şirketin ve alıcının koşullarının yanında çevre koşullarını da değerlendirerek gerçekleştirilen çalışmalara denmektedir. 

Tablo 5 Millîlik ve Yerlilik Oranları Belirleme Örnek Tablosu
{| class="wikitable"
| colspan="9" |'''SAVUNMA SANAYİİ ÜRÜNLERİNİN MİLLÎLİK ve YERLİLİK  ORANLARINI BELİRLEME MATRİSİ'''
|-
| rowspan="2" |'''Savunma Sanayiinde'''

'''Millî - Yerli Ürün Kriterleri'''
| colspan="4" |'''Ana Sistemin yabancı ülkeye veya yabancı menşeili  firmaya, kuruma BAĞIMLILIK yaratan teknolojisi, ürünü veya hizmeti var mı?'''
| colspan="4" |'''Ana Sistemin teknolojisi veya hizmetleri, millî ve/veya  yabancı menşeili firma tarafından YURT İÇİNDE mi yapılıyor?'''
|-
| colspan="4" |'''Cevap ve Ağırlık Yüzdesi (%)'''
| colspan="4" |'''Cevap ve Ağırlık Yüzdesi (%)'''
|-
|Tasarım
|Evet
|0
|Hayır
|25
|Hayır
|0
|Evet
|25
|-
|Geliştirme
|Evet
|0
|Hayır
|25
|Hayır
|0
|Evet
|25
|-
|Test
|Evet
|0
|Hayır
|10
|Hayır
|0
|Evet
|10
|-
|Üretim
|Evet
|0
|Hayır
|15
|Hayır
|0
|Evet
|15
|-
|Satış
|Evet
|0
|Hayır
|5
|Hayır
|0
|Evet
|5
|-
|Lojistik Destek Faaliyetleri (Kullanım ve Destek, alt  sistem/yedek parça Tedariği vb.)
|Evet
|0
|Hayır
|20
|Hayır
|0
|Evet
|20
|-
| rowspan="2" |Sistem (Alt  Sistem) Menşei Oranları
| colspan="2" |'''Millîlik Oranı'''
| colspan="2" |
| colspan="2" |'''Yerlilik Oranı'''
| colspan="2" |
|-
| colspan="4" |'''Millî Ürünlerin Toplam Değeri/Sistem (Alt Sistem)  Toplam Değeri ……..'''
| colspan="4" |'''Yerli Ürünlerin Toplam Değeri/Sistem (Alt Sistem)  Toplam Değeri ……..'''
|}
Yerlileştirme ve millîleştirme kapsamında tedarik edilen alt sistem, parça ve bileşenlerin; kullanılması planlanan çevresel şartlarda ve görev profillerinde optimum performans ve hazır bulunabilirliği sağlamak için ihtiyaç duyulan tüm destek kaynakları ile birlikte; destek modeline uygun olarak sağlanması, destek modelinin ve sistem olgunluk seviyesinin izlenmesi ve desteğin finansman kaynağının belirlenmesi faaliyetlerinin iyileştirme ve geliştirme faaliyetleri bir arada olmak üzere teknolojinin geliştirildiği firma tarafından yürütülmesine özen gösterilmelidir.

== 3.2  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİ ==

=== 3.2.1  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME GİRDİ/ÇIKTILARI ===
Savunma ve güvenlik projelerinde teslim edilmiş/edilecek SSB platform/sistem projeleri, TSK (K.K.K, Dz.K.K., Hv.K.K.) tarafından harekat alanlarında ve envanterdeki sistemlerin idamesi ve kullanım ömrünün uzatılması için alt sistem/malzeme/bileşen talepleri, İçişleri Bakanlığı Talepleri (EGM, S.G. K.lığı, J.Gn.K.lığı), VBO ve/veya TUBİTAK SAGE, MKE ve ilgili kurum/kuruluşlardan SSB’ye gelen dış talepler değerlendirilerek ülkemizdeki mevcut tasarım/üretim/sanayi ve firma yeteneklerine göre alt sistem/malzeme/bileşenlerin ilgili millîleştirilecek/yerlileştirilecek ürüne özgü model ile ürünün tasarlanması üretimi, test ve güvenli kullanımının sağlanarak ilgili ihtiyaç makamına teslim edilmesini kapsar.

=== 3.2.2  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİ ===
Yerlileştirme ve millîleştirme aktiviteleri; SSB bünyesinde aşağıdaki ana aktiviteleri içerebilir;

* Taleplerin alınması/SSB’ye bildirilmesi
* Taleplerin Değerlendirilmesi ve SSB’nin ilgili Birimleri ile Koordine edilmesi
* Savunma Sanayii Yerlileştirme Değerlendirme Kuruluna Sunulması ve Tavsiye Kararı Alınması
* SSB Programları Altında Ürün Proje Yapılması için SSB Üst Yönetimine Sunulması ve Onay Alınması
* Projenin Gerçekleştirilmesi-Prototip-Deneme Ürünlerinin tasarlanıp üretilmesi ve teslim edilmesi



Şekil 3 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri

== 3.3  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ ÜRÜNLERİN DOĞRULANMASI VE GEÇERLİ KILINMASI ==
Doğrulama ve Geçerli Kılma faaliyetleri, bir hizmet ve/veya yeteneğin ömür devri boyunca karşılaması gereken tanımlanmış isterlerin karşılanıp karşılanmadığının ve yine bu isterlerin yaşam döngüsü boyunca karşılanmaya devam edilmesi için yürütülecek destek faaliyetlerine yönelik gereksinimlerin karşılanıp karşılanmadığının ortaya konulmasına ilişkin uygulama ve işlemleri kapsar. Böylelikle, ömür devri boyunca ilgili aşamalarda görev alan özel ve/veya askeri/sivil kamu kurum ve kuruluşlarının verdiği hizmetler ile bu hizmetlerin birlikte çalışabilirliğinin doğrulanmasına ilişkin standart süreçlerin ilgili kurum ve kuruluşlar içerisinde yaygınlaştırılması ve denetlenmesi de sağlanmış olur.

Doğrulama ve Geçerli Kılma Faaliyetleri, bir hizmet ve/veya yeteneğin genel olarak kullanıma ve kullanım amacına uygun olmasına yönelik güvence faaliyetlerinin bir araya getirilmesidir.

=== 3.3.1  DOĞRULAMA (VERIFICATION) ===
Doğrulama; Muayene, Analiz, Gösterim, Test, Uygunluk Belgesi gibi doğrulama yöntemleri kullanılarak üretimi/entegrasyonu yapılan sistem ve/veya alt sistem prototiplerinin, bir hizmet ve/veya yeteneğin ilgili ister tanımlama dokümanlarında yer alan isterleri karşılandığının ispat edildiği süreçtir.

Yerlileştirme/Millileştirme kapsamındaki ürünlerin tespit edilmesi başta olmak üzere; yerlileştirme/millileştirme kapsamındaki ürünlerin muayene, analiz, gösterim, test ve uygunluk belgesi aşamaların ilgili onarım kuruluşları ile karşılıklı koordinasyonu içerisinde gerçekleştirilmesinin, uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Uygulanacak aşağıdaki doğrulama yöntemleri ve metotları ile ürünlerin “Doğrulama”sı sağlanır:

* '''Muayene (Inspection)'''

İstenen karakteristiklere uyumluluğun tespit edilmesi amacıyla özel laboratuvar ekipmanı, prosedür, birim veya hizmet kullanmadan yapılan görsel doğrulamadır. Muayene yapısal özelliklerin, dokümantasyona ve çizimlere uyumluluğun, işçiliğin ve fiziksel durumun doğrulanması için kullanılır. Bu birime/bileşene bakmak veya tanımlayıcı dokümantasyonu incelemek yoluyla, ilgili karakteristikleri belirlenmiş standartlarla karşılaştırmaktır. Bu yöntem hareket ettirilmesini, döndürülmesini veya kısmen demonte edilmesini gerektirebilir; ancak, birimin çalıştırılmasını gerektirmez.

* '''Analiz'''

Belirli gereksinimleri karşıladığının tespit edilmesi amacıyla, kabul görmüş tekniklerle birimin/bileşenin tasarım parametrelerinin doğrulanması yöntemidir. Çizimlerin, yazılım kodunun, denklemlerin, grafiklerin, diyagramların veya temsili verilerin teknik açıdan değerlendirilmesini kapsar.

(Test ve gösterim teknikleri, sistemin çalışması gerektiği tüm koşulları maliyet etkin olarak yeterli bir şekilde içermediği durumlarda veya sistemin gereksinimi karşıladığı analiz yapılmaksızın gösterilemediği durumlarda tercih edilir.)

* '''Gösterim (Demo)'''

Özelliklerin gözlem yoluyla nitel olarak tespitidir. Bu yöntem, gereksinimlere uygunluğun tespiti amacıyla, birim/bileşenin kolaylıkla gözlemlenen fonksiyonel işletimiyle sınırlıdır. Gösterim yönteminde, gerekli girdinin sağlanması amacıyla özel test ekipmanları ve simülasyon teknikleri kullanılabilir. Bu yöntem genellikle, ekranın doğrulanması gibi veri toplamanın uygun olmadığı durumlarda kullanılır. Gösterimlerde, geçme/kalma koşullarını göstermek için, belli bir girdi komuta karşı uygun tepkinin verildiğini, operasyonel performansı, ergonomi, servis ve erişim özelliklerini göstermek için kullanılır.

* '''Test'''

Gerçek ya da simüle edilen fonksiyonel, operasyonel ve/veya çevresel etkilerin kontrollü bir şekilde uygulanması sırasında veya sonrasında, sistem performansının ölçüldüğü doğrulama yöntemidir. (Nihai sonuca istatistiksel seviyede bir güvenilirlik sağlanması için gereken sayıda performans ölçümü alınır. Sistem performansının ölçümü için laboratuvar ekipmanı, özel test ekipmanı, kaydediciler, prosedürler, birimler ve/veya hizmetler kullanılabilir) Test yapmanın amacı, detaylı analiz için veri yaratmaktır. Testten toplanan verilerin analizi teste entegre bir aktivitedir ve ilgili sonuçları üretmek için “otomatik veri indirgemeyi” içerebilir.

* '''Uygunluk Belgesi (CoC - Certificate of Conformance)'''

Doğrudan test edilmesi mümkün olmayan veya daha önce doğrulaması yapılmış olan birim/sistemin tasarım, üretim dokümanları ve Sözleşme ekinde yer alan Teknik Şartname/İsterler gereksinimlere uygunluğunu destekleyen belgedir. Uygunluk belgesinin ekinde daha önce yapılmış testlerin sonuçları/ilgili birimin ya da sistemin detaylı teknik özellikleri/ilgili birimin veya sistemin konfigürasyon listesinin ek olarak yer alması gerekmektedir.

=== 3.3.2  GEÇERLI KILMA (VALIDATION) ===
Geçerli Kılma; ilgili paydaş gereksinimlerinin karşılandığının objektif kanıtlarla gösterildiğinin onaylandığı süreçtir. Yurt içi akredite kuruluşlar, TYS/TOM olarak yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları ve/veya özel işletmeler vasıtasıyla doğrulama ve geçerli kılma faaliyetlerinin üçüncü bir taraf ile yürütülmesi önerilmektedir.

== 3.4  YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİR KILINMASI ==
Yerlileştirme ve Millîleştirme faaliyetlerinin sürdürülebilirliği için Yerlileştirme ve Millîleştirme faaliyetleri “Sistem Ömür Devri Yönetimi” anlayışı çerçevesinde yürütülür. (Bkz. TSSÖDYP-01 Sistem Ömür Devri Yönetimi Rehberi (Ana Çerçeve), TSSÖDYP-02 Sistem Ömür Devri Süreçleri Rehberi)

Kullanım ve destek safhalarında savunma ve güvenlik sistemlerinin istenilen performans seviyesinde en az maliyetle kullanılabilmesi için; yerlileştirme ve millîleştirme kapsamına alınan alt sistem ve/veya parça tasarımında ve üretiminde ELD disiplini dikkate alınır. (Bkz. TSSÖDYP-04 Entegre Lojistik Destek Rehberi)

Savunma ve güvenlik sistemlerine ilişkin program/projelerde uygulanan ELD çalışmaları; alt sistem ve/veya parçanın karmaşıklık seviyesi ve karşılaşılacak maliyetler dikkate alınarak yapılacak uyarlamalar ile alt sistem ve/veya parçanın tasarım ve üretiminde de uygulanmalıdır. Kullanım ve destek safhalarında lojistik desteğin kesintisiz ve kabul edilebilir maliyetler ile karşılanabilmesi; envantere ancak ELD çalışmaları yapılmış alt sistem ve/veya parçaların alınması ile mümkün olacaktır.

Bu kapsamda; alt sistemin, parçanın ve bileşenin beklenen görevi yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyulan:

* Altyapı,
* Organizasyon,
* Eğitim ve
* Destek faaliyetlerinin tanımlanması,

Ayrıca; istenilen performans seviyesinde görevi yerine getirebilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için:

* Bakım
* İkmal Desteği
* İş gücü ve Personel
* Destek ve Test Ekipmanları
* Tasarıma Etki/Tasarım Etkileşimi
* Teknik Veri ve Dokümantasyon
* Eğitim ve Eğitim Desteği
* Tesisler ve Altyapı
* Paketleme, Elleçleme, Depolama ve Ulaştırma (PEDU)
* Bilgisayar Kaynakları
* İdame Mühendisliği
* Ürün Destek Yönetimi

olmak üzere destek unsurlarının uygulanabilir olanlarının tanımlanması, tasarlanması, geliştirilmesi ve EK-B’de sunulan yapıda rehber dokümanların yardımıyla yönetilmesi gereklidir.

Yerlileştirilen ve millîleştirilen alt sistem, parça ve bileşenin envanterden çıkarılması kapsamında yürütülmesi gereken faaliyetlerin de (yeniden kullanım, transfer, hibe, satış, imha vb.) baştan değerlendirilmesi gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.

Sonuç olarak; yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetlerinin safhalar, aşamalar ve süreçler kırılımında planlanması ile izlenmesi, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Ömür devri yönetimi anlayışıyla yürütülen faaliyetler ölçülebilir geliştirilebilir, iyileştirilebilir ve sürdürülebilir.

== 3.5 YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME FAALİYETLERİNİN DEVAMLILIĞININ SAĞLANMASI ==
Yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetinin devamlılığının sağlanması; kullanıcı açısından ihtiyaç duyulan alt sistemin ve/veya parçanın yurt içinden temin edilebilirliğinin ve üretici açısından da talebin ekonomik devamlılığının sağlanması ile mümkündür.

* TSK ve diğer Kamu kurum ve kuruluşlarımızın ihtiyaçlarının zamanında ve eksiksiz olarak karşılanabilmesi,
* Ülkemizin endüstriyel altyapısının en etkin şekilde takip edilebilmesi,
* Yerli ve millî firmalarımızın ürettiği alt sistem, parça ve/veya bileşen ve her tür hizmetin yurt içi ve yurtdışı pazarlara sunulabilmesi için;

Kodlandırma ve kataloglama faaliyetlerinin yürütülmesi ile sağlanmaktadır.

İlgili tüm dijital platformlarda uygun tanımlamalar ile yerini alması, yönetilmesi ihtiyacının tüm paydaşlarca içselleştirilmesi gerekmektedir.( Bkz. TSSÖDYP-15).

Yukarıda yer alan konular projenin/ürünün önemine göre uygulanıp uygulanmaması veya görev kritiklik durumlarına göre ürünün güvenli olarak çalıştığı/test edildiği tespit edilen ilgili ürünün doğrulamasının gerçekleştirildiği duruma göre değerlendirilebilir.

== 3.6 YERLİLEŞTİRME VE MİLLÎLEŞTİRME UYGULAMA AŞAMALARI ==
Savunma Sanayii Başkanlığınca yürütülen Savunma ve Güvenlik projeleri ve faaliyetleri kapsamında alt sistem/malzeme/bileşen yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetine ilişkin oluşan talepleri karşılamak için çalışmaların yapılması ve projelendirilmesine ait ana çalışma şeması aşağıda yer almaktadır. Bu şema kapsamında yapılacak çalışmalarda ürüne özgü uygulamalar yürütülebilir. Aşağıda yer alan süreçler diğer kurum, kuruluşlarda yürütülen çalışmalar için rehber bir uygulama olarak değerlendirilebilecek olup, paydaşlar tarafından yapılacak yerlileştirme, millileştirme çalışmaları kendine özgü olarak değerlendirilebilir.


Şekil 4 Yerlileştirme ve Millîleştirme Ana Çalışma Şeması

Yerlileştirme ve millîleştirme faaliyetleri kapsamında yer alacak çalışmalar aşağıda verilen akış örneğinde gösterilmektedir. Görev kritiklik durumu dikkate alınarak değerlendirilen talepler için yerlileştirme ve millîleştirme kararı verilmesi ile alt sistem ve/veya parça için yerlileştirilmesi ve millîleştirmesi faaliyetinin projelendirilmesi için mevcut imkân ve kabiliyetler değerlendirilir. Şekil-5’te sunulan akışta yer alan aktiviteler yürütülmesi ile yerlileştirilecek ve millîleştirilecek ürünün; doğrulanması, geçerli kılınması ve sürekliliği hedeflenir.



Şekil 5 Yerlileştirme ve Millîleştirme Faaliyetleri Kapsamında Yürütülen Faaliyetler 

== EK-A Önceliklendirme Ölçütlerinin Ağırlıklandırılması ==
Sunulan tablo örnek niteliğindedir. Ürüne ve çalışmaya göre ölçütler ve önceliklendirme kriterleri değişebilir.

Tablo 6 Ürüne ve Çalışmaya göre ölçütler ve önceliklendirme Kriterleri Tablosu
{| class="wikitable"
|S/N
|ÖLÇÜTLER
| colspan="2" |SEÇİM DEĞERLERİ
|S/N
|ÖLÇÜTLER
|
| colspan="2" |SEÇİM DEĞERLERİ
|-
|1
|Harekat/Güvenlik
|Çok Az
|1
|5
|Modülerlik ve Sürdürülebilirlik
|
|Çok Az
|1
|-
|
|
|Az
|2
|
|
|
|Az
|2
|-
|
|
|Yeterli
|3
|
|
|
|Yeterli
|3
|-
|
|
|Fazla
|4
|
|
|
|Fazla
|4
|-
|
|
|Çok fazla
|5
|
|
|
|Çok fazla
|5
|-
|2
|Savunma/Güvenlik
|Çok Az
|1
|6
|İhracat
|
|Çok Az
|1
|-
|
|
|Az
|2
|
|
|
|Az
|2
|-
|
|
|Yeterli
|3
|
|
|
|Yeterli
|3
|-
|
|
|Fazla
|4
|
|
|
|Fazla
|4
|-
|
|
|Çok fazla
|5
|
|
|
|Çok fazla
|5
|-
|3
|Harekat/Operasyon
|Çok Az
|1
|7
|Geliştirme
|
|Çok Az
|1
|-
|
|
|Az
|2
|
|
|
|Az
|2
|-
|
|
|Yeterli
|3
|
|
|
|Yeterli
|3
|-
|
|
|Fazla
|4
|
|
|
|Fazla
|4
|-
|
|
|Çok fazla
|5
|
|
|
|Çok fazla
|5
|-
|4
|İhtiyacın Envanterden Karşılanması
|Çok Az
|1
|8
|Savunma Sanayii Katkısı
|
|Çok Az
|1
|-
|
|
|Az
|2
|
|
|
|Az
|2
|-
|
|
|Yeterli
|3
|
|
|
|Yeterli
|3
|-
|
|
|Fazla
|4
|
|
|
|Fazla
|4
|-
|
|
|Çok fazla
|5
|
|
|
|Çok fazla
|5
|}

== EK-B Alt Sistem/Parça Yerlileştirme ve Millileştirme Çalışmalarında Kullanılacak TSSÖDYP Rehber Dokümanların Etkileşimi ==
Şekil 6 TSSÖDYP Dokümanları Etkileşim Şeması 

'''DOKÜMANIN HAZIRLANMASINDA GÖREV ALAN KURUM/KURULUŞLAR'''

SAVUNMA SANAYİÎ BAŞKANLIĞI

EPENEK GESG LTD. ŞTİ.

NUROL HOLDİNG A.Ş.